In het kader van het project ‘Volcanic Agriculture of Europe’ bezoeken we vandaag in Italië de wijnregio Lessini waar we leren over en proeven van de Lessini Durello DOC en Monti Lessini DOC wijnen. Ik neem je even mee…

HEVA – Heroes of Europe Volcanic Agriculture: Wijn verbouwen op vulkanische grond is een uitdaging, maar heeft tegelijk zijn voordelen. De vruchtbaarheid van de aarde met de werkzame elementen en tegelijk de moeilijkheid haar te bewerken; de hoogtes waar de wijngaarden zicht bevinden en de steilheid ervan, de extreme wind en zonneschijn zoals op Santorini… Over dat laatste in de volgende episode (follow me 🙋‍♀️). Nu eerst over de (mousserende) wijnen van Lessini.

De Lessini wijnregio

Lessini Durello DOC is niet een van de meest bekende appellaties van Italië. Maar onbekend maakt in dit geval zeker niet onbemind. Italië is het wijnland waar de grootste verscheidenheid aan vulkanische gebieden wordt gevonden, maar vulkanische gebieden die historisch geschikt zijn voor wijnbouw zijn op één hand te tellen. Hiervan kan het Lessini-gebied, tussen de provincies Verona en Vicenza en grenzend aan de Soave regio, zeker worden gerekend tot een van de meest interessante in Noord-Italië.

Vijfenveertig miljoen jaar geleden leidden onderzeese vulkaanuitbarstingen tot het Lessini-gebergte. De vulkanische bodems zijn samengesteld uit tufsteen en basalt, rijk aan ijzer, magnesium en vele andere micro-elementen die via de druiven aan de wijn worden overgedragen, waardoor deze een karakteristieke minerale sappigheid krijgt.

De wijngaarden in Lessini bevinden zich op hoogtes tussen de 400 en 700 meter. In de vlakke gedeeltes vind je, naast vulkanische bodem, ook veel klei. In de hoger gelegen wijngaarden vind je bruine en rode bodems die veel ijzer bevatten. Vanwege hun porositeit kunnen vulkanische gebieden water en zonnewarmte opsparen en deze, indien nodig, langzaam afgeven. Ze zijn ook rijk aan voedingsstoffen voor de wijnstok en fungeren als een natuurlijke barrière tegen bodemziekten. Om deze redenen vereist wijnbouw op vulkanische bodems minder externe ingrepen en is daarom in principe ecologisch duurzamer.

Diletta Tonello, president van het Consorzio Tutela Vini Lessini Durello DOC en eigenaar van Vinitonello.com vertelt met verve over het bijzondere terroir van Lessini.

Biodiversiteit

In het geval van de Lessini-Durello DOC is de aanwezigheid van het natuurpark Monti Lessini een ​​zeer belangrijke hulpbron voor de wijnbouw, die de producenten van de Lessini Durello DOC aanmoedigt om respectvolle en duurzame landbouwmethoden toe te passen. De biodiversiteit, de aanwezigheid van bossen en weiden, van roofzuchtige en bestuivende insecten, van inheemse micro-organismen die in symbiose leven met de planten, zijn zeer bepalende elementen voor de levenskwaliteit van de wijngaard. Het is dan ook geen wonder dat Lessini als eerste een classificatie kreeg in Italië voor biodiversiteit. Een korte sfeerimpressie vind je hieronder.

Durello vs durella

Durello is de naam van de regio, durella de naam van het authentieke druivenras van Monti Lessini. De druiventrossen zijn middelgroot, compact en hebben de vorm van een omgekeerde piramide. De hoge zuurgraad en de tannines in de dikke, leerachtige schil zijn enkele van de aspecten die de durella druif zo geschikt maakt voor mousserende wijn en de lange houdbaarheid van de wijnen. Onderzoeken door het Lessino-Durello Consortium wezen uit dat er verschillende klonen van de durella druif zijn. Voor de ampelografen onder ons: hier vind je ze allemaal op een rijtje.

Voorbeeld twee durella-klonen. Links durella grossa, rechts durella festugati. Foto’s: montilessini.com

Lessini Durello vs Monti Lessini

Hoewel er ook stille wijnen worden gemaakt in Lessini staat ons bezoek in het teken van de mousserende. Immers maakt mousserende wijn in deze regio niet minder dan 90% van de productie uit.  Mousserende Durello DOC wijn moet minimaal 85% durella bevatten en mag worden aangevuld met chardonnay, garganega, pinot bianco en pinot nero.

Tot 2018 werden de mousserende wijnen uit Lessini op de markt gebracht als ‘Lessini Spumante‘, maar nu kun je er twee DOC’s vinden: Lessini Durello DOC en Monti Lessini DOC. Deze opsplitsing moet  duidelijk maken dat de wijnen uit het zeer speciale gebied op de hellingen van de Monti Lessini eruit springen.

1) Lessini Durello DOC wordt gemaakt volgens de methode Charmat (in Italië Martinotti geheten),  dus verkregen met de tweede vergisting in een autoclaaf.

2) Monti Lessini DOC wordt gemaakt volgens de traditional method (Metodo Classico in het Italiaans), dus met de tweede gisting in de fles. Deze wijn moet minimaal 24 maanden ‘sur lie’ rijpen. Met een rijping van 36 maanden mag hij ‘Reserve’ heten.

Afbeelding: montilessini.com

Gianni Tessari

Na al deze theoretische lessen is het tijd om de DOC in de praktijk te ervaren. We bezoeken Gianni Tessari in Roncà, waar we worden opgewacht door vader Gianni en dochter Valeria. Het bedrijf produceert Soave-wijnen met het stempel van de vulkanische bodems, rode wijnen met een elegante balans uit de kleigronden van het Berici-heuvelsgebied, maar vooral Lessini Durello-mousserende wijnen uit het Lessini-gebergte, waar mineraliteit en finesse domineren. Van de totale jaarproductie (350.000 flessen) is 40% mousserend gemaakt volgens de metodo classico en 10% volgens de methode Charmat. Ze houden hier vast aan tradities, maar gaan ook verder en experimenteren: we zien amfora’s met onder meer bio solaris!  Heel gaaf!

Proeverij Durello mousserend

Bij Gianni Tessari gaan 10 mousserende wijnen proeven van verschillende producenten. De proeverij wordt begeleid door sommelier Corinna Gianesini, die ook de proeverij bij Monte Tondo begeleidde, en Diletta Tonella, president van het Consorzio Tutela Vini Lessini Durello DOC. De Lessini mousserende wijn heeft geen lange geschiedenis. Een wijnmaker uit de regio ontdekte in de Champagnestreek veel gelijkenissen met de terroir in Lessini en bracht zijn enthousiasme over aan enkele collega’s. Met 5 wijnmakerijen (3 privé en 2 coops) startte men een studie die na 35-40 in 1978 leidde tot de botteling van de eerste mousserende Lessini wijn.

We proeven eerst een stille basiswijn van de durella druif waar de mousserende wijnen van worden gemaakt. De wijn heeft een bloemige neus en mond, maar enorm hoge zuren, vergelijkbaar met citroensap. “En dan was dit nog wel een zonnig en warm jaar, waardoor de wijn minder zuren heeft dan normaal”, vertelt onze sommelier. Kun je nagaan!

Sommelier Corinna Gianesini (links) begeleidt de proeverij. Gianni Tessari (rechts) vertelt over zijn wijn. Helemaal rechts zie je nog net een glimp van Diletta Tonnela, wijnmaakster (van o.a. de ioAura wijn) en president van het Consorzio Tutela Vini Lessini Durello DOC

Monopolio Brut Millesimato 2021 – Cantine Vitevis
Methode Charmat.
Fris, appel, citrus in de neus. Krachtige maar fijne mousse. Frisse zuren. Heel frisse afdronk, citrus.

Pas Dosé Riserva 2018 – DalMaso
Familiebedrijf, 100% durella, 40 maanden ‘sur lie’, van basaltbodem (Ronca).
Wat gesloten in de neus, flinty, salie. Elegante mousse, droog, citroen. Opvallend: geen brioche, ondanks de lange rijping.

Pas Dosé Riserva 2017 – Fongaro
Een van de vijf wineries die aan de basis stonden van de Lessini Durello DOC, nu eigendom van een dame. Experimenteren veel. Haar stijl is een droge wijn. 100% durella, 60 maanden lie rijping.
Rode appel en citroen in de neus. Krachtige, licht schuimige mousse. Rode appel en citroen ook in de mond, naast wat hazelnoot door de rijping en een frisse zuurgraad. Lange finish met amandel, citroen en een fijn grapefruit bittertje.

Riserva Durello Spumante Brut 2016 – Nicola Tirapelle
Bedrijf van vader en drie zonen. Minimaal 30 maanden lie rijping.
Bloemige neus, bloesem. Losse, schuimige mousse. Ziltig, stevig, citrus en een hoge zuurgraad. Lange, frisse afdronk met ook hier een grapefruit bittertje.

Brut Riserva 2016 – Franchetto
Familie bedrijf, Julia (ook musicus, Franse hoorn) en vader Antonio. Een wijngaard in Ronca, tussen de bossen, op een hoogte van 600 meter. Meer dan 36 maanden lie rijping.
Fris fruit naast hazelnoot in de neus. Fijne, elegante mousse. Heel zilt, natte steen, limoen. Mooi in balans.

ioAuro Extra Brut Riserva 2016 – Tonello
Een wijn van onze gastvrouw deze middag, Diletta Tonello. ioAuro betekent zoveel als ‘nymph van de wind’. Druiven komen van 3 verschillende wijngaarden waarvan zij drie basiswijnen maakte en die blendde. Ruim 60 maanden lie rijping.
Tikje brioche in de neus, fris fruit. Verfijnd schuimig. Tikje brioche ook in de mond, limoen. Afdronk fris en ook hier het tikje brioche. Mooi in balans. 

Merum Pas Dosé Riserva 2013 – Sacra Mundi
We gaan nu naar de wat oudere wijnen.Deze wijn komt van een bodem van basalt en klei en heeft meer dan 60 maanden lie rijping gehad.
Tikje boter in de neus, licht bloemig. Verfijnde, schuimige mousse. Ook een botertje in de mond, fris, limoen. Lange, frisse afdronk waarin citrus overheerst.

Pas Dosé Riserva 2011 – Casa Cecchin
Ook deze wijn komt van een bodem van basalt en klei. Heel lang op de lie gerijpt: degorgement was november 2018.
Licht bloemige neus. Heel fijne mousse, die lang nablijft. Tikje hout in de mond, hazelnoot, grapefruit, limoen, orange peel, mandarijn. Lange, verfijnde afdronk.

60 Pas Dosé Riserva 2014 – Fattori
Familiebedrijf van twee broers en een zoon en dochter met wijngaarden in Ronca.
Zoete kruidigheid in de neus, tijm. Weinig, maar verfijnde mousse. Fris citroen in de mond, zilt. Beetje drogend. Zilt en citrus in de afdronk.

Dosaggio Zero Riserva 2013 – Giannitessari
Een wijn van de winery waar deze proeverij plaatsvindt. Deze wijn rijpt 9-11 jaar (!) op de lie.
Bloemige, heel frisse neus, wit fruit, hazelnoot, abrikoos. Verfijnde, schuimige mousse. In de mond ook heel fris, peer, appel, citrus. Lange, zilte afdronk met citrus peel en een prettig grapefruit bittertje.

Wat me opvalt bij alle wijnen: in tegenstelling van veel mousserende wijnen die gemaakt zijn volgens de methode traditional hebben deze wijnen geen of heel weinig brioche, maar meer citrus peel en witte bloemen. En hazelnoot bij ouderen. Ze lijken allemaal veel jonger door de verfrissende zuren.

Na deze interessante middag genieten we van een heerlijk afscheidsdiner bij Locanda del Borgo, maar niet voordat we een bezoek hebben gebracht aan de Cantina di Soave di Borgo Rocca Sveva, onderdeel van het complex waar het restaurant is gevestigd.

We maken het niet laat, want de volgende dag vliegen we, na een kort bezoek aan het Castello di Soave, naar Santorini, voor het vervolg van onze studiereis over vulkanische wijnen.

Wil je dat niet missen?
Schrijf je dan hier in
voor onze wekelijkse nieuwsbrief en/of
volg Anne-Wies op
Instagram, LinkedIn of Facebook

Over Volcanic Agriculture of Europe

Volcanic Agriculture of Europe is een internationaal project gericht op het promoten van de BOB’s Soave, Soave Superiore, Lessini Durello, Santorini en Monte Veronese. Beschermde oorsprongsbenamingen ondersteund door het Italiaanse wijnconsortium van Soave en Recioto di Soave, het Consortium van Lessini Durello, het Griekse Consortium Unie van Santorini Cooperatives – Santo Wines en het Consortium voor de bescherming van de Monte Veronese-kaas.

Volcanic Agriculture of Europe heeft tot doel de buitengewone kenmerken van een vorm van landbouw en zuivelproductie die zich onderscheidt van de rest dankzij de vulkanische oorsprong van de bodem, te promoten, te benadrukken en bij de consument bekend te maken.

#vulkanischewijnen