Vulkanische wijnen op Pallas Wines Terroirdag

Begin juni vormde het charmante koetshuis van de Maurits Hoeve in Bilthoven het decor van de 4^e ‘Terroirdag’ van Pallas Wines. De focus van deze bijzondere wijnproeverij ligt, zoals de naam al doet vermoeden, op terroir. Dit jaar was de keuze gevallen op een zeer interessant thema: wijnen van vulkanische bodems. Monique van Kruining* proefde mee namens Anne-Wies.NL.

Wijnbouw op een vulkaan

Denkend aan ‘wijn van vulkanische bodem’ zijn wijngaarden op de hellingen van een vulkaan hoogstwaarschijnlijk het eerste beeld dat je te binnen schiet. Een sprekend voorbeeld hiervan is de Etna, waar de wijngaarden van het Siciliaanse wijnhuis Tornatore zich bevinden. De druivenaanplant van Tornatore bestaat uit de inheemse rassen nerello mascalese, nerello cappuccio, carricante en catarratto. Deze staan verspreid over diverse percelen op terrassen aan de noordkant van de Etna, in hoogte variërend van 500 tot zo’n 700 meter, op bodems van basalt en eruptiemateriaal.

Alle wijnen van Tornatore die op de proeftafel staan, zijn elegant en goed in balans. Twee persoonlijke favorieten: om te beginnen de Etna Bianco 2018. In de geur iets floraal en rijp fruitig, in de mond wat zilt, met merkbaar structuur, mooie zuren en daarnaast rondeur, en aroma’s van ananas, perzik, citroen en een hint vuursteen. Daarnaast de Etna Rosso Pietrarizzo: o.a. cranberry, granaatappel, aardbei, braam, zwarte peper, een fractie rokerig… hier blijf je aan snuffelen. Goede zuren, ook iets romig in de mond, vriendelijke tannines en een mooie structuur.

Themaproeverij vulkanische bodems

Dat vulkanische bodems veel meer omvatten dan enkel de hellingen van een vulkaan, blijkt uit de themaproeverij die gegeven wordt door Lennard Hartog. Lennard is commercieel manager bij Pallas Wines maar heeft in het verleden geologie gestudeerd, wat goed te merken is aan zijn diepgaande, heldere uitleg van het begrip ‘vulkanisme’.
Hij legt uit dat de aardkorst, zoals je waarschijnlijk wel weet, bestaat uit oceanische en continentale platen die op vloeibaar gesteente drijven. Verschillende bewegingen tussen die platen kunnen ervoor zorgen dat er magma naar de oppervlakte komt. Bewegen de platen uit elkaar, dan komt het magma vloeiend en rustig aan de oppervlakte. Botsen de platen op elkaar, dan ontstaat er hoge druk en gaat het er juist explosief aan toe. Daarnaast zijn er ook nog zogenaamde hotspots: zwakke plekken in de aardkorst waar magma met veel kracht naar boven komt.

Grofweg zijn er vervolgens drie soorten vulkanische bodems:

Mafic: een fijne, harde bodem die rijk is aan magnesium, ijzer en calcium, zoals bijv. basalt en andesiet. Dit type vind je o.a. in Soave, Oregon, Hongarije en de Canarische eilanden;
Felsic: een grove bodem die rijk is aan silicium, aluminium, natrium en kalium, zoals bijv. graniet. Dit type vind je o.a. in Elzas, Baden, Etna en Santorini;
Pyroclasten en as: een extreem fijne bodem die waterdoorlatend is, zoals bijv. tufsteen. Dit type vind je o.a. in Campanië en Basilicata.

Lennard waarschuwt er wel meteen bij dat bodems nooit een eenduidig type zijn, omdat er altijd sprake is van mengvormen en overgangen. Hij maakt een mooie vergelijking door te stellen dat vulkanische bodems net kaas zijn: ze zijn allemaal gemaakt van hetzelfde basismateriaal, maar er zijn wel honderden verschillende soorten. Wat vulkanische bodems in grote lijnen wel met elkaar gemeen hebben: potentieel zijn ze heel vruchtbaar, maar ze bevatten weinig organisch materiaal. Ze verweren flink, waardoor in de loop der tijd de vruchtbaarheid toeneemt en ze houden door diezelfde verwering over het algemeen slecht water vast.

Vulkanische bodem in Duitsland

Na dit interessante mini-college krijgen we natuurlijk nog meer voorbeelden van vulkanische wijnen te proeven. We starten met twee rode wijnen van Weingut Franz Keller uit het Duitse Baden. Als eerste komt de Oberbergener Bassgeige Spätburgunder Erste Lage 2017 (ietsje aan de warme kant) op tafel. Een sappige, zachte, iets vlezige en vrij fruitige wijn (aardbei, kers, framboos) waarin ook specerijen en een vleug bacon vallen te bespeuren. Hij heeft medium zuren en zeer zachte tannines. De druiven voor deze wijn staan op een vulkanische bodem (basalt) die deels bedekt is met een toplaag van löss. Hierna volgt de Eichberg Spätburgunder GG 2016: eleganter én wat intenser van smaak, met aroma’s van zure en zoete kers, braam en zwarte thee, een aangename kruidigheid, een verfrissende zuurgraad en vriendelijke tannines. Deze wijngaard heeft een donkere, vulkanische bodem bestaande uit tefriet (een uitvloeiingsgesteente).

‘Vulkanisch’ = marketing?

Vulkanische bodems zijn momenteel ‘hot’ (tsja, toepasselijk), onwillekeurig dringt dus ook de vraag zich op of de nadruk op ‘vulkanisch’ niet ook een (flink) stukje marketing is. De aanwezige wijnproducenten zijn daar verfrissend eerlijk over: ja, dat speelt zeker mee. ‘Vulkanisch’ verkoopt op dit moment nu eenmaal goed.

Panel wijnproducenten bij themaproeverij

Een wijngoed dat wel zich wel heel nadrukkelijk gestort heeft in deze aandacht voor vulkanische bodems is het Chileense Bodegas Volcanes. Dit wijnhuis maakt alleen maar wijn van druiven aangeplant op vulkanische bodems. Daar blijkt Chili een rijk aanbod van te hebben: het land telt meer dan 2900 vulkanen (als je alle slapende vulkanen meetelt) en heeft daardoor zeer diverse vulkanische terroirs, ‘van pyroclastisch tot basalt en alles daar tussenin’. We proeven twee wijnen van Bodegas Volcanes, om te beginnen de Tectonia Chardonnay 2017. Fris en romig tegelijk, met tonen van citroen, appel, perzik, karamel en wat nootjes. De druiven voor deze wijn zijn afkomstig uit een wijngaard in Malleco Valley waar de bodem veel ‘trumao’ bevat, een bodemsoort gevormd uit vulkanische as. Als tweede wijn proeven we de Parinacota 2017, een blend van 70% syrah en 30% carignan uit Maule Valley. Een intense rode wijn, vol aroma’s van rijpe bramen, zwarte en blauwe bessen, zure kersen en chocolade, met daarnaast een vleug nootmuskaat en iets bloemigs. Hij heeft medium tannines en vrij forse zuren. De wijngaarden van deze druiven worden gekenmerkt door bovenlagen van leem/klei en zanderige leem met hoge concentraties van o.a. ijzer, kalium, calcium en aluminium.

Wijn met een ‘vulkanisch’ karakter?

Tegen het einde van de themaproeverij wordt de vraag gesteld of vulkanische wijnen een gemeenschappelijk karakter hebben. De wijnproducenten reageren hier heel terughoudend op; zij geven aan niet echt een universeel ‘vulkanisch’ kenmerk te zien. Op zich ook niet gek, want hoezeer het begrip ‘vulkanisch’ ook tot de verbeelding spreekt, uit de themaproeverij blijkt nu juist dat vulkanische bodems zeer divers zijn. De variatie in klimaat, ligging, druivenrassen (en niet te vergeten wijnmakers) nog even terzijde.
Maar ach…. die variatie, dat is wat wijn(proeven) nou ook juist zo leuk maakt.

*Dit artikel is geschreven door Registervinoloog® Monique van Kruining. Monique werkt als wijnadviseur, geeft wijnproeverijen en schrijft over wijn voor diverse websites. Meer van haar lezen? Neem dan eens een kijkje op haar website www.syrahetcetera.nl

Een boeiend boek over vulkaanbodems en -wijnen is geschreven door Master Sommelier John Szabo: Volcanic Wines

Geen enkel culinair nieuwtje missen? Schrijf je dan hier invoor onze wekelijkse nieuwsbrief!