Elk jaar op 5 oktober komt Noord-Macedonië tot leven met de rijke aroma’s en dieprode tinten van Vranec, de trots van de Balkan. Vranec World Day is niet zomaar een wijnfeest – het is een viering van cultuur, traditie en de krachtige rode wijn die het land op de wereldkaart van wijnbouw heeft gezet. Wat maakt Vranec zo bijzonder, en waarom verdient het zijn eigen dag? Ontdek het verhaal achter deze iconische wijn en hoe het een hele regio verenigt in trots en passie.

Vranec World Day streeft ernaar de positie van de wijnen uit de gehele regio te versterken door de belangrijkste inheemse druif, Vranec, te promoten. Het doel van dit evenement is dan ook om het belang van de lokale druivenrassen te benadrukken, de inspanningen van lokale wijnhuizen te ondersteunen en het bewustzijn van consumenten en wijnprofessionals over wijnen uit Noord-Macedonië en de Balkan te vergroten. Vranec World Day beoogt ook de bekendheid van Noord-Macedonië en de gehele Balkan als regio op internationaal niveau vergroten.

6e Editie Vranec World Day

Op uitnodiging van Wines of Macedonia reisde Angelique Meulendijks voor Anne-Wies.NL begin oktober naar Noord-Macedonië om deel te nemen aan de viering van de Vranec druif tijdens de zesde editie van Vranec World Day. Deze bijzondere feestdag werd gevierd in het imposante ‘Macedonian Opera and Ballet’ gebouw in Skopje en bracht wijnjournalisten, producenten en Vranec liefhebbers van over de hele wereld samen. De reis begon echter al enkele dagen eerder, met een uitgebreide tour door het hart van de Noord-Macedonische wijncultuur, de Tikveš vallei. Angelique neemt je mee in haar belevenissen. Maar voordat we aan de reis gaan beginnen deelt zij ‘ins and outs’ over wijnland Noord-Macedonië en de Vranec druif. Of is het Vranac?

Microlocatie Barovo, Tikves Wijnregio (Foto: Marjan Mocivnik)

Noord-Macedonië, de parel van de Balkan

Noord-Macedonië (de officiële naam sinds 2019, na een dispuut met Griekenland in verband met de gelijknamige Griekse provincie Macedonië) ligt in het hart van de Balkan. Deze deelrepubliek van voormalig Joegoslavië is begrensd door Kosovo in het noordwesten, Servië in het noordoosten, Bulgarije in het oosten, Griekenland in het zuiden en Albanië in het westen. Het land is sinds 1991 onafhankelijk en is kandidaat-lidstaat voor toetreding tot de EU. In Noord-Macedonië wonen ongeveer 2 miljoen inwoners, waarvan ongeveer 1/3 in de hoofdstad Skopje. Het land wordt ook wel de parel van de Balkan genoemd en heeft een bergachtig landschap met 3 nationale parken, meer dan 50 meren en 34 bergen hoger dan 2000 meter.

Over welke landen precies bij de Balkan horen zijn de meningen verdeeld. In elk geval horen Albanië
Bosnië en Herzegovina, Bulgarije, Kosovo, Montenegro en Noord-Macedonië voor 100% tot de Balkanlanden. De Bovenstaande versie is de Balkan volgens Peter Fitzgerald (Wikimedia)

Noord-Macedonië, een land met een rijke geschiedenis

Noord-Macedonië is een land met een rijke geschiedenis met Byzantijnse, Slavische en Turkse invloeden. Ook de wijnbouw in dit land dateert van ver voor onze jaartelling. Macedonië was één van de belangrijkste wijnbouw regio’s in het Romeinse Rijk. Een groot aantal terracotta standbeelden gemaakt ter ere van Dionysus, de god van de wijn, uit de 1e eeuw v.Chr. zijn gevonden bij de archeologische site van de stad Stobi, centraal gelegen in Noord-Macedonië.

Opgravingen in Stobi, Noord-Macedonië

Bodem en klimaat

Noord-Macedonië behoort tot de Europese klimaatzone C3, net als Zuid-Frankrijk, Corsica, Zuid-Italië en Spanje. Het wordt aan alle kanten door land begrensd en heeft een warm en gematigd landklimaat met mediterrane invloeden. De rivier Vardar, die midden door het land stroomt, heeft een matigende invloed. De zomers in Macedonië zijn warm en droog. De gemiddelde neerslag in een jaar is 600-750 millimeter. De meeste regen valt in de winter, in de maanden januari, februari, maart, oktober, november en december. Tijdens warme zomers, zoals die van 2024, is in veel gebieden irrigatie nodig, bijvoorbeeld met water uit één van de kunstmatig aangelegde meren, zoals het Mladost meer in Veles.

Mladost meer in Veles

De herfst duurt lang, wat ervoor zorgt dat druiven mooi rijp worden. De meeste wijngaarden liggen in de warme en droge delen van het land. De bodems in Macedonië zijn zeer vruchtbaar. Wijngaarden liggen op een gemiddelde hoogte van 650 meter. Koele nachten zorgen voor wijnen met finesse en verfijnde aroma’s.

Wijnbouw Noord-Macedonië

Tijdens het Joegoslavië tijdperk werd de wijnbouw in Noord-Macedonië, zoals in veel Balkanlanden, genationaliseerd en kwam de productie grotendeels in handen van grote staatsbedrijven. Circa 30.000 families leverden druiven aan deze bedrijven, en de geproduceerde bulkwijn werd in tanks naar andere landen vervoerd om daar gebotteld te worden. Na de val van het communisme en het uiteenvallen van Joegoslavië werden de bedrijven geprivatiseerd. Westerse investeerders zagen kansen en ondersteunden de opkomst van moderne wijnhuizen en de aanplant van nieuwe wijngaarden, voornamelijk in de hoger gelegen zuidelijke regio’s, die gunstige condities bieden voor de productie van kwaliteitswijnen.
(Bron: Wijnacademie)

Wijnproductie

Wijnbouw in Noord-Macedonië is belangrijk voor de economie: wijn is het op één na grootste landbouw exportproduct (na tabak) en vormt ongeveer 20% van het landbouw-BBP. Met 33.423 ha aan wijngaarden – waarvan 85% voor wijndruiven – is het land vooral gericht op blauwe druivenrassen, die dankzij het warme klimaat optimaal rijpen.

Ironisch genoeg heeft de lokale bevolking een voorkeur voor witte, halfzoete wijnen. Het binnenlands verbruik is overigens laag, zo’n 10 liter per jaar per hoofd van de bevolking. De wijnhuizen zijn daarom gericht op de export en hebben de laatste jaren aanzienlijk geïnvesteerd in geavanceerde technologie. Jaarlijks produceert Noord-Macedonië circa 91 miljoen liter wijn, waarvan 85% bestemd is voor export naar 38 landen, vooral de EU. Belangrijke (export)markten: Noord-Macedonië zelf, Servië, Bosnië, Kroatië, Albanië en Duitsland. Het aandeel gebottelde kwaliteitswijnen is de laatste jaren toegenomen en beslaat inmiddels 50% van de totale productie. Deze wijnen vinden vooral hun weg naar Servië, Kroatië en Bosnië-Herzegovina. [bron cijfers: WoM)

Druivenrassen

Noord-Macedonië heeft zo’n 28.213 ha wijnbouwgebied, met 28 verschillende druivenrassen. Van de aanplant is iets meer dan 50% blauw. De klimatologische omstandigheden zijn beter voor blauwe druivenrassen dan voor witte druivenrassen. Als internationale druivenrassen staan vooral cabernet sauvignon, merlot, syrah, pinot noir, chardonnay en sauvignon blanc aangeplant.

Vranec grape – photo: Marjan Mocivnik

De belangrijkste blauwe lokale druivenrassen zijn vranec (in Montenegro, Servië en Kroatië bekend als vranac, in Kosovo als Vranc), kratošija (tribidag, zinfandel) en prokupec (in andere Balkanlanden onder andere bekend als nisevka, prokupac en prokupka).

Witte regionale druivenrassen zijn onder andere temjanika (muskaatdruif), zilavka (ook te vinden in Bosnië-Herzegovina, Kroatië en Servië), smederevka (oorspronkelijk uit Bulgarije onder de naam dimyat en in Servië), rkatsiteli (oorspronkelijk uit Georgië) en grasevina (welschriesling).

Het enige echt inheemse druivenras van Noord-Macedonië is stanushina, waarvan rosé, rode wijn en zelfs witte wijn wordt gemaakt. De bakermat hiervan ligt in het wijngebied Tikveš.

Vranec/vranac: de zwarte wijn

De vranec druif, officieel afkomstig uit Montenegro, waar de druif bekend staat als vranac, is het belangrijkste blauwe druivenras in Noord-Macedonië met een aanplant van 10.800 ha. Het woord vranec betekent sterk, zwart en krachtig paard (zwarte hengst), en wijn gemaakt van dit druivenras wordt geassocieerd met kracht, potentie en succes. Vranec betekent ook ravenkleurig of zwart, vandaar dat de wijn in Macedonië ook wel zwarte wijn wordt genoemd.

Aanplant vranec in Noord-Macedonië, Montenegro, Servië en Bosnië Herzegovina. Map: vranecworldday.com

Deze variëteit is vooral te vinden in de Vardar River Valley wijnregio. Hier zijn de omstandigheden perfect voor de druif om rijp te worden en druiven van hoge kwaliteit te produceren. Het ras vranec heeft uitbundige druivenranken, middelgrote, compacte trossen en donkerblauwe druiven met een diep gekleurde schil met veel kleurstoffen. Vranec is zeer gevoelig voor vorst en voor botrytis. De oogsttijd valt in de tweede helft van september.

De vranec druif geeft robuuste en volle rode wijnen met een donkere kleur. Met smaken van donker fruit zoals bramen en pruimen, vermengd met rijpe tannines en een vleugje kruiden. Vranec wijnen hebben meestal flink wat alcohol en kunnen goed ouderen. De wijnhuizen in Noord-Macedonië maken elk hun eigen stijl Vranec wijn: puur, fruitig en fris – gerijpt op staal -, vol en complex met aroma’s van vanille en tabak door rijping op eikenhouten vaten of zoet en versterkt, zoals een rode port. Ook wordt vranec gebruikt in blends, bijvoorbeeld met Kratošija of Cabernet Sauvignon.

Het hart van de Noord-Macedonische wijncultuur: de Tikveš vallei

Noord-Macedonië kent drie wijnregio’s, onderverdeeld in zestien wijngebieden. De grootste en belangrijkste regio met ongeveer 85% van de wijnproductie is Povardarje (Vardar River Valley). Het klimaat en de ligging langs de rivier de Vardar maken dit gebied perfect voor wijnbouw. In de zomer kan de temperatuur hier overdag oplopen tot 40 graden Celsius, maar ’s nachts zorgt de koele Vardarec wind voor afkoeling. De unieke balans tussen warmte en nachtelijke afkoeling is ideaal voor de rijping van de vranec druif die hier veel aangeplant staat.

Microlocatie Disan, Tikves Wijnregio (Foto: Marjan Mocivnik)

De regio is verdeeld in zeven subregio’s, elk met hun eigen kenmerken. De bekendste subregio is de Tikveš vallei, waar de wijngaarden op een hoogte van 300 meter boven zeeniveau liggen. Dit gebied wordt aan drie kanten beschermd door omliggende bergen, wat de wijnstokken beschermt tegen extreme weersomstandigheden en bijdraagt aan de kwaliteit van de druiven.

Gedurende vier dagen bezoeken we maar liefst tien wijnhuizen, zowel grote wijnproducenten als kleinere familie wijnhuizen, ieder met hun eigen unieke stijl en interpretatie van de vranec druif.

Wordt vervolgd…

Wil je dat niet missen?

🍇🥂🍷🍴?
Schrijf je dan hier in
voor onze wekelijkse nieuwsbrief en/of
volg Anne-Wies op
Instagram, LinkedIn of Facebook

Uitgelichte foto: Marjan Mocivnik

www.winesofmacedonia.mk

*Registervinoloog® en marketeer Angelique Meulendijks helpt horeca ondernemers bij het centraal stellen van wijn binnen hun horeca concept. Daarnaast organiseert zij wijn(-spijs) proeverijen voor bedrijven en particulieren. Lees hier  de artikelen van Angelique.