“We kunnen de wijngaarden niet in, het heeft gisteren geregeld”. Teleurgesteld kijk ik van mijn schoonblijvende sneakers naar de nu strakblauwe lucht boven de voor mij opdoemende wijngaard. Teleurstelling maakt plaats voor compassie: “We hebben dit jaar 6 hagelstormen gehad. Mogelijk kunnen we dit jaar alleen onze Rosso maken.” Hermen Jansen is in Valtellina…
Situering
Valtellina ligt in het Noord-Italiaanse Lombardije, niet ver van de Zwitserse grens. Het Valtellina-dal volgt de rivier de Adda van het Comomeer in westen naar de Stelviopas in het oosten, zo’n 120 kilometer verderop. Doe dat ook en aan de linkerkant doemen wijngaarden op. Eerst her en der verspreid, richting de provinciehoofstad Sondrio steeds geconcentreerder. Zuidelijk geëxposeerde terraswijngaarden op de noordhellingen van de Rätische Alpen. De alpine reuzen beschermen de wijngaarden tegen koude en natte invloeden. Vanaf het Comomeer trekt een temperende luchtstroom het dal in. Ondanks haar noordelijke ligging is het klimaat in Valtellina mild en warm en bij uitstek geschikt voor wijnbouw.
Map: valtellina.it
Valtellina’s historie
Wijnbouw in Valtellina voert terug naar de Romeinen – en volgens sommige schrijvers zelfs naar de Etrusken. Tot het begin van de negentiende eeuw hoorde Valtellina bij Zwitserland. Tijdens de hoogtijdagen besloeg het wijngaardareaal van Valtellina 5.000 hectare. Veranderende marktomstandigheden, epidemieën en oorlogen deden dit slinken naar 850 hectare. De 50 overgebleven producenten zitten niet bij de pakken neer en tonen rotsvaste volharding. Door klimaatverandering worden hoogtewijnen actueel en de potentie daarvan wordt steeds meer onderkend.
De druiven in Valtellina staan op steile hellingen tussen 300 en 900 meter hoogte. De terrasvormige plateaus worden ondersteund door handmatig aangebrachte zogenaamde ‘dry stone walls’. De muren hebben een totale lengte van ongeveer 2.500 kilometer – dat is van Amsterdam naar Moskou. In 2018 is de uniciteit hiervan door Unesco erkend.
Nebbiolo rules in Valtellina
De productie in Valtellina bestaat voor 90% uit rode wijn van nebbiolo. Nebbiolo heet hier chiavennasca, naar de nabij gelegen Chiavenna-vallei. Door de gunstige groeiomstandigheden kan nebbiolo in noordelijk Valtellina volledig rijpen. De oogst vindt midden tot eind oktober plaats. Zo laat oogsten is niet risicoloos: de kans op extreem weer neemt snel toe. Door de aanwezigheid van bergen kunnen hagelbuien niet worden weggeschoten. De gevolgen daarvan worden dit jaar hard gevoeld.
Valtellina, de denominaties
Alpe Retiche IGT
Gebiedsdenominatie voor diverse wijnen (mousserend, wit, rosé en rood) van zowel lokale als internationale druivenrassen.Rosso di Valtellina DOC
Droge rode wijn van minimaal 80% nebbiolo, meestal van lager gelegen wijngaarden en/of van jonge stokken.Valtellina Superiore DOCG
Droge rode wijn van minimaal 90% nebbiolo uit sub-gebieden Grumello, Inferno, Maroggia, Sassella of Valgella. Minimaal 24 maanden rijping, waarvan 12 maanden op hout. De Valtellina Superiore Riserva kent een minimale rijpingstijd van 36 maanden.Sforzato di Valtellina DOCG
Droge rode wijn van ingedroogde druiven (appassimento). Minimale droogtijd 110 dagen, minimale houtrijping 20 maanden en minimum alcoholpercentage 14%.
ArPePe, bezoek aan de winery
Via een omweg vormen Emanuele, Isabella en Guido Pelizzatti Perego de vijfde generatie van de wijnfamilie Pelizzatti. Met 50 hectare aan wijngaarden was Pelizzatti ooit één van de grootste wijnhuizen van Valtellina. Na diverse tegenslagen wordt het bedrijf in 1973 verkocht en de wijngaarden verdeeld. In 1984 maakt Arturo Pelizzatti Perego (‘ArPePe’) met zijn deel van de wijngaarden een herstart. ArPePe bezit nu 15 hectare aan wijngaarden. De cultivatie gebeurt handmatig en is erg arbeidsintensief. De bewerking van 1 hectare wijngaard neemt gemiddeld zo’n 1500 uur in beslag.
Ontvangst bij ArPePe door Isabella Pelizzatti Perego, een van de eigenaren van ArPePe.
Eindeloos fermenteren
In de natuurlijk gekoelde kelder springen de houten fermentatievaten in het oog. Als ik hiernaar informeer, beginnen de ogen van Isabella te twinkelen. ‘In hout kun je eindeloos fermenteren’. En dat is wat de Pelizzatti’s doen: lang en langzaam fermenteren. De fermentatie van de ontsteelde hele trossen start spontaan en kan tot wel 130 dagen duren. De wijnen blijven 6 tot 12 maanden in het fermentatievat, om vervolgens te rijpen. Tijd is volgens de familie Pelizzatti de sleutel om de stem van Nebbiolo in Valtellina te vangen.
ArPePe, mijn proefnotities
ArPePe – Rosso di Valtellina 2021
Roos, rode bes, kers, nootmuskaat, koffieboon, thee zwarte peper, varen, bloed
Sappige fluwele aanzet met roos, rode kers en cranberry, stalig, opwekkend, licht, fris, zilte warmende afdronk
ArPePe – Valtellina Superiore Il Pettirosso 2019
Gerijpt, gekookt fruit, donkere fruit, peper,
Soepele aanzet, spannende zuren, grippy, mooie structuur, peperige afdronk
ArPePe – Valtellina Superiore Grumello Rocco di Piro 2019
Fluweel fruit, zwarte kers, zoethout, truffel
Genereus, zacht en verleidelijk, pittige kern, sappige vulling
ArPePe – Valtellina Superiore Sassela Stella Retica 2019
Rijpe kers, bloemig, zwarte roos, licht vleugje hout, nootmuskaat
Fluwelen bloemige laagjes rondom een stenige, compacte structuur, lengte
ArPePe – Valtellina Superiore Grumello Con Castigilio 2016
Truffel, hout, mos, gekookte kers
Geconcentreerd, fluweel, mineraal, ijzer, pakkend, structuur, veel lengte
ArPePe – Valtellina Superiore Sassella Rocce Rossa 2016
Cranberry, zwarte kers, bloem, roos, ijzer, cacao, kaneel, bosgrond, gekookte kers, mos, herfstblad
Zachte aanzet, munt, bloed, ijzer, spannende zuren, compacte rijpe structuur, pakkende tannine, inktige concentratie, staal, lengte
Tijd is de sleutel
Valtellina geeft een unieke expressie van nebbiolo. Waar nebbiolo in Piëmonte zijn spierballen laat zien, durft hij in Valtellina zijn zachtere kant te laten zien. Nebbiolo uit Valtellina is soms sensitief, soms krachtig en soms een tikje eigenwijs, maar altijd charmant en gracieus. Nebbiolo uit Valtellina is als een rozenblad dat door een herfstbries wordt geleid langs besneeuwde bergtoppen, dwarrelend neerdalend in een langzaam stromende bergrivier. ArPePe weet deze expressie ongeëvenaard te vangen. Tijd is hun sleutel. Dat toont in zich in meer dan alleen de vinificatie. Het arbeidsethos, historisch besef en lange termijn denken van de familie Pelizzatti Pergo vertaalt zich in tijdloze wijnen, zowel in smaakprofiel als rijpingspotentieel.
Een woord van dank
De wijnen van ArPePe worden in Nederland geïmporteerd door De Wijntherapeut. Ik dank Erik van Duijn voor het arrangeren van de afspraak en ik dank Isabella Pelizzatti Perego voor het delen van haar inspirerende gedachten over het prachtige Valtellina.
Ook eens op vakantie naar de wijngaarden in Valtellina? Kijk hier even rond voor adresjes om te overnachten.
🍇🥂Geen enkel culinair nieuwtje missen🍷🍴?
Schrijf je dan hier in
voor onze wekelijkse nieuwsbrief en/of
volg Anne-Wies op
Instagram, LinkedIn of Facebook
*Hermen Jansen is, naast jurist, WSET-3 gediplomeerd wijnadviseur, wijndocent en wijnschrijver. Deze ‘Wine Advocate’ vertelt onder de naam Origine Wijnen het verhaal over de herkomst van elke wijn. Lees hier de artikelen van Hermen.
#hermen
Geef een reactie