Ken je dat gebied: Trás-os-Montes? Het is een regio in het uiterste noord-oosten van Portugal. Als je vanuit Porto de rivier de Douro volgt, zie je overal druivenstokken om je heen, maar als je ‘achter de heuvels’ wat meer naar het noorden gaat, is het gebied bedekt met olijfbomen, kastanjebomen, perzikbomen, granen en vee: Trás-os-Montes is een belangrijke Portugese landbouwstreek. Met als middelpunt het historische stadje Bragança.
Trás-os-Montes betekent ‘achter de heuvels’: als je vanuit Porto naar het oosten rijdt, passeer je de bergen van Gerês, Cabreira en Marão en bereik je Trás-os-Montes. Maar vergis je niet: Trás-os-Montes zelf is ook een heuvelachtig gebied. Een gebied met natuur, cultuur, traditie, historie en… culinaire hoogtepunten. Het gebied is onder te verdelen in twee klimaten, Terra Fria, het koelere noorden, en Terra Quente, het warmere zuiden. In het noorden vind je vooral veeteelt (varkens en schapen), kastanjebomen en bijen. Het warmere zuiden is het juiste terroir voor de olijfbomen.
Naast wijn en port zijn er dus heel veel andere heerlijke producten die je er kunt vinden: olijfolie, kazen, honing, kastanjes, (gedroogde) vleeswaren en … niet te missen…. het beroemde Portugese gebak Pastel de Nata. Ik neem je even mee…
- Caretos de Podence
- Het stadje Bragança en het Castelo de Bragança
- Hotel en restaurant Pousada de Bragança
- Montesinho park: bijen en honing
- Olijfolie in Trás-os-Montes: drie producenten uitgelicht
- Agricultural Cooperative of Olive Oil Growers from Vila Flor
- Azeite Tua Valley
- Quinta Olmais
- Kaas maken bij Quinta Vila dos Reis
- Pastel de Nata maken bij Vipani
- De wijnen: drie producenten uitgelicht
- Adega de Vila Flor
- Quinta Ribeira da Vila
- Casa do Joa
1) Caretos de Podence
Waar je niet omheen kunt (en wilt) in Trás-os-Montes: het fenomeen ‘Caretos de Podence‘. Caretos de Podence is de traditie waarin gemaskerde mannen tijdens het Carnaval (oorspronkelijk slechts in het kleine stadje Podence) de boel op stelten zetten. Het gebruik gaat jarenlang terug in de tijd en heeft betrekking op het agrarische leven en vruchtbaarheidsrituelen. De mannen dragen handgemaakte maskers van blik, hout of leer en de kleuren van hun kostuums zijn voornamelijk rood, geel en groen. Ze dragen bellen om hun heupen en maken daarmee, al rondspringend, veel lawaai. In het stadje Podence vind je veel terug van de Caretos de Podence traditie, en niet alleen tijdens het carnaval.
caretosdepodence.pt
2) Bragança en het Castelo de Bragança
BrTijdens deze trip verblijven we in de stad Bragança. Het is heerlijk een wandelingetje te maken door de ommuurde historische binnenstad van Bragança met als middelpunt het Castelo de Bragança van waaruit je prachtige uitzichten hebt over de stad. De smalle straatjes, het ‘Museu Iberico dá Mascara e do Traje‘ met tientallen bijzondere maskers en kostuums, het Santa Maria kerkje, enkele restaurantjes… stuk voor stuk de moeite waard en dicht bij elkaar gelegen. Let wel op: de straatjes zijn niet geschikt voor ‘high heels’.
3) Pousada de Bragança
Een mooi uitzicht over de stad heb je ook vanuit het hotel waar wij verblijven: Pousada de Brangança. Het hotel is eind jaren 50 ontworpen door architect José Carlos Loureiro als een symbiose met de natuur en het stedelijke landschap. Je kunt er heerlijk ontspannen in en bij het zwembad, in de tuin of in de sfeervolle zitkamer met open haard. De kamers hebben zalige bedden en een balken met een prachtig uitzicht. In het inpandige restaurant G de Pousada kun je genieten van de fijnste gerechten en mooiste wijnen van de broers Gonçalves: executive chef Óscar Gonçalves en host sommelier António Gonçalves (resp. links en rechts op de foto hieronder).
4) Bijen en honing in het Montesinho park
Het Montesinho park, een van de grootste natuurparken van Portugal (74.230 hectare) , bevindt zich in het koelere Terra Fria. In het enorme park kun je heerlijk wandelen, fietsen of een van de 92 (!) dorpjes te bezoeken die je er kunt vinden. De rond de 9.000 inwoners leven voornamelijk van het land: van de koeien in de weilanden, de kastanjebomen die je hier volop ziet en het verbouwen van landbouwproducten.
Het is ook het werkgebied van ‘Mel do Parque‘, een groep van honingproducenten. Of eigenlijk natuurlijk het werkgebied van de bijen. Die kunnen er op een geheel natuurlijk wijze hun honing produceren. De verschillende gewassen geven de Mel do Parque honingsoorten een geheel eigen karakter. Zo geeft eiken zout aan de honing, kastanje zout en ook een bittertje, en geeft de alom tegenwoordige lavendel hier een heel andere bloemigheid dan de Franse lavendel. Het valt dan ook op dat de honing helemaal niet zo zoet als je van honing zou verwachten, maar heel veel smaak heeft. Heerlijk! Weetje: proef eens een honing gewoon met al je zintuigen. En daarna met je neus dicht: geeft een heel andere smaak-ervaring!
5) Olijfolie in Trás-os-Montes
In Trás-os-Montes krijgen we veel olijfolie geserveerd: bij elke lunch en bij elk diner wordt olijfolie rijkelijk geschonken, samen met heerlijk brood om te dippen. Er zijn in heel Portugal niet minder dan 21 olijfrassen te vinden. Afhankelijk waar ze groeien hebben die een andere smaak, maar globaal kun je stellen dat groene olijven fris en pittig zijn en zwarte een ‘zoetje‘ hebben.
Drie producenten wil ik hier graag uitlichten.
Agricultural Cooperative of Olive Oil Growers from Vila Flor
De olijfolie van de ‘Agricultural Cooperative of Olive Oil Growers from Vila Flor‘ proeven we tijdens een amazing lunch bij Holminhos Wine House. (Waarbij overigens de wijnen van Adiga Vila Flor worden geschonken, maar daarover later meer).
coopvilaflor.com
Azeite Tua Valley
De Tua Valley producent bezoeken we niet, maar Pedro en zijn vrouw Cristina zijn met hun olijfolie aanwezig tijdens de laatste lunch van deze trip. De olijven groeien in boomgaarden aan de oevers van de Tua en Douro rivier. Prachtige olie, groen, kruidig, krachtig. Zo heb ik ze het liefst en ik schenk hem dus over alle heerlijke gerechtjes die chef Vitor Teixeira heeft bereid.
Azeite Tua Valley op Facebook
Quinta Olmais
Hoog op een heuvel (we bevinden ons op een hoogte van 370m) met een prachtig uitzicht over de Vilariça vallei proeven we de, eveneens puur natuurlijk geproduceerde, (bio) Olmais olijfolie. Begonnen als hobby is deze olijfolie inmiddels bekroond in internationale olijfolie competities zoals die in New York. Hij is voornamelijk gemaakt van het ras cobrancosa, aangevuld met kleine hoeveelheden verdeal, madural en negrinha do freixo. Ook deze is heerlijk krachtig met in de neus het groene van tomatenblad en een spicy smaak en aftertaste. Over ruiken gesproken: tip van eigenaar Júlio Gomes Alves : om je neus te resetten snuif je tussendoor even in je elleboog!
olmais.com
6) Kaas maken bij Quinta Vila dos Reis
En dan worden we aan het werk gezet: we gaan kaas maken! Bij kaasmakerij Quinta Vila dos Reis worden de kaasjes voornamelijk gemaakt van schapenmelk. Ze worden verkocht onder het merk ‘Bornes‘. We krijgen uitvoerige uitleg over de kaasproductie en mogen het dan zelf ook uitproberen. Tot slot proeven we alle soorten kaas, waarvan die met chilipeper en de ‘O Careto‘, met rozemarijn en chilipeper, mijn persoonlijke favorieten zijn.
queijobornes.com
Hoe het kaasmaken in zijn werk gaat zie je in het youtube filmpje hieronder.
7) Pastel de Nata maken bij Vipani
Nog zo’n leuke, en vooral lekkere (!) bezigheid. We maken het beroemde Portugese gebakje Pastel de Nata. Het lijkt eenvoudig, maar alles staat en valt met de dikte van het deeg dat je met je vingers in een vormpje moet wrijven. Geweldig om te doen en heel jammer dat jullie het niet kunnen ruiken, want het is ook een watertandend lekkere geur die uit de oven komt. Tijdens het wachten (ze hoeven maar heel kort in de oven, een minuut of 10-15) proeven we een een paar andere specialiteiten uit de streek: overheerlijke Folar de carne de Transmontano, een hartige cake met worst, ham etc. meegebakken, Pão de Ló, een luchtige eiercake en Bolo Escangalhado, een met noten en kruiden gevulde cake, die in Portugal meestal met Pasen wordt gegeten. Ik krijg gelijk weer trek als ik dit schrijf😋.
vipani.pt
8) En dan… de wijnen!
Adega de Vila Flor
Adega de Vila Flor, in het verleden een coöperatie, is nu een familiebedrijf. José Carlos, de manager en een van de aandeelhouders, startte hier in 2012 met 8 hectare; het wijngaardareaal is inmiddels gegroeid tot 50 hectare. Daarnaast koopt de familie druiven in van druiventelers die voorheen lid waren van de coöperatie, waardoor een grote productie mogelijk is. Hier zie je een combinatie van moderne technieken en traditie: de oude cementen vaten blijken perfect om de wijnen in te bewaren: de temperatuur blijft constant.
De productie van Adega de Vila Flor bestaat voor 75% uit rode wijnen van de inheemse druivenrassn touriga nacional, tinta roriz, touriga franca, tinta barroca, tinto cão en muscat. Voor de witte wijnen worden malvasia fina, gouveio, rabigato enviosinhogebruikt en voor de zoete Moscatel wijnen de moscatel galego.
Er wordt wijn gemaakt onder verschillende labels: Pinga do Lavrador voor de tafelwijnen, Portas da Vial en Fonte Romana voor de reservewijnen en Florito voor de Moscatel. Sinds 6 jaar maakt men ook port. Tot 2 jaar geleden werd die slechts in bulk werd verkocht maar nu prijkt er trots een eigen label op de flessen.
Vooral verrast was ik door de mousserende Fonte das Sereias, een wijn gemaakt volgens de methode charmat van malvasia fina en gouveio. Fris, opwekkend, elegante zachte mousse en een meer dan goede prijs/kwaliteitsverhouding. (Bij interesse: neem contact met me op)
adegavilaflor.pt
Quinta Ribeira de Vila
Een heel ander verhaal zit er achter deze wijn. Hij wordt eveneens gemaakt door een familiebedrijf: drie broers Lima. Aanvankelijk maakte de familie wijn voor eigen consumptie, maar familie en vrienden werden dermate enthousiast over de kwaliteit, dat het langzaam maar zeker een business werd. De broer hebben alle drie nog een andere werkkring, dus van de wijn moeten ze het niet hebben, hoe (terecht) trots ze erop zijn. De druiven voor het label Quinta Ribeira de Vila komen van drie familie-wijngaarden met een totale oppervlakte van 7 hectare, allen gelegen in de Douro Superior.
De aangeplante druivenstokken zijn ook hier inheems: touriga nacional, touriga franca en tinta roriz(ook bekend onder de naam tempranillo of aragonez). De familie maakt slechts één wijn (7.000-8.000 flessen) en alleen in heel goede jaren. De handgeplukte druiven worden gevinieerd door ze met de voeten te treden. De wijn rijpt 9-12 maanden in Frans eiken en wordt pas 4-5 jaar na de oogst gebotteld. Pure ambacht dus en dat proef je.
Tijdens een heerlijke lunch bij Casa do Cantoneiro Foz-Tua Winehouse aan de rivier de Tua en met uitzicht op de Douro rivier proeven we twee jaargangen: 2013 en 2015. Intense, complexe wijnen met rood en donker fruit, chocolade, balsamico en een spicy finish. Wijnen die nu al heel mooi op dronk zijn, maar ook wijnen met toekomst!
limaswinedouro.com
Casa do JOA
Tot slot weer een ander, heel bijzonder wijnbedrijf. Het dorpje waar de winery zich bevindt word nog slechts bewoond door zo’n 300 inwoners, terwijl dat er 2o jaar geleden meer dan 1000 waren. Dat had als resultaat dat ook de wijngaarden niet meer bewerkt werden. Toen IT-er Jorge Afonso rond 2007 uit Noorwegen thuis kwam werd hij gek toen hij zag dat men alle oude druivenstokken te rooien! Hij kon daar een stokje voor steken, haalde een master in oenologie en startte in 2014 zijn wijnbedrijf met als doel de wijngaarden én de mensen eromheen te beschermen, te bewaren. Het vermeerderen van de oude stokken doet hij door ‘gewoon’ de uitlopers in de grond te stoppen en te hopen dat ze aanslaan. Wat gelukkig vaak gebeurt. Van de druivenstokken die er nog staan is van 20% niet bekend welk druivenras het is, dus de wijnen van Jorge zijn voornamelijk fieldblends. Enthousiast (en kundig) als hij is, is Jorge ook bezit met een nieuw project: kastanjes gebruiken in plaats van sulfiet. Van de kastanjebloem wordt een poeder gemaakt, dat dezelfde eigenschappen blijkt te hebben als sulfiet. En kastanjes groeien hier genoeg! Er wordt nu ook getest met andere levensmiddelen dan wijn. Ik ben benieuwd!
Op de vraag hoe hij het allemaal voor elkaar krijgt zegt hij: “Minimal interaction and maximal monitoring. And my secret: lots of love“.
Dat hij dat ook voor zijn familie heeft (en zij voor hem) merken we als we in de winery ook zijn vrouw, bijna-nichtje (ex-vriendin van een neef, nu assistent wijnmaker en de rechterhand van Jorge), de moeder van Jorge en enkele buurvrouwen, die de avondmaaltijd voor ons hebben verzorgd, ontmoeten. Nadat we hebben geholpen hebben met het omroeren van de fermenterende druiven (voor wat hoort immers wat) proeven we de wijnen.
En rode field blend uit 2015 naast 2016 en 2017: veel fris rood en donker fruit, ronde tannines, tikje paprika naast een zoete kruidigheid, rozemarijn. Spicy na. De laatste is iets minder complex dan de ander twee vintages. De 2016 is Jorge’s favoriet: “80% Barolo en 20% Bourgogne“, zo omschrijft Jorge de wijn, “maar het is een échte JOA“.
De 2017 is een witte wijn die eigenlijk een ‘orange wine‘ is: de schillen vergistten mee. Aanvankelijk niet populair in Portugal, maar nu overal uitverkocht. De witte 2019 is de eerste wijn die met kastanjepoeder is behandeld i.p.v. met sulfiet. In deze wijn meer gedroogd fruit, orange peel en frisse, tikje stroeve tannines. Spicy, geel fruit en een tikje amandel na. By the way: de packaging and branding is ook geweldig. Daarover vind je hier meer.
casadojoa.com
We hebben een geweldige avond met mooie wijnen, gerechtjes en gezang.
Check het korte filmpje hieronder en je zult begrijpen wat ik bedoel.
Het was een geweldige trip met inspirerende bezoeken en toffe medereizigers.
Heel veel dank aan Luisa, Marta, Carla (vlnr), voor de organisatie, alle info,
de vertalingen en niet te vergeten: het lachen.
En dat alles in een relaxte sfeer. Chapeau dames!
Meer info over dit project: exportpt.nerba.pt
🍇🥂Geen enkel culinair nieuwtje missen🍷🍴?
Schrijf je dan hier in
voor onze wekelijkse nieuwsbrief en/of
volg Anne-Wies op
Instagram, LinkedIn of Facebook
Geef een reactie