Wie Portugal zegt, zegt port. Wie port zegt, zegt al snel Niepoort. In 2014 bracht Anne-Wies een bezoek aan dit gerenommeerde port- en wijnhuis met Nederlandse wortels. Zij maakte kennis met de markante wijnpersoonlijkheid Dirk van der Niepoort. Bijna 10 jaar later maakt een nieuwe generatie kennis. Hermen Jansen ontmoet Daniel van der Niepoort.

De Douro-vallei

De 897 kilometer Douro-rivier ontspringt in Spanje en mondt bij het Portugese Porto uit in de Atlantische Oceaan. Aan de oevers van de Douro vindt in verschillende gebieden in Spanje en Portugal wijnbouw plaats. In Portugal is het belangrijkste productiegebied de Douro-vallei, één van de spectaculairste wijnbouwgebieden ter wereld.

Klimaat in de Douro

De Douro-vallei wordt door vier bergketens beschermd tegen koele en vochtige invloeden. De vallei kent een heet klimaat, met temperaturen die in de zomer makkelijk oplopen tot 40 graden celsius, met uitschieters naar 50 graden. Aan de Atlantische kust is het koeler en vochtiger. Traditioneel werden de wijnvaten met boten stroomafwaarts naar Vila Nova de Gaia gebracht om te rijpen. Tegenwoordig zijn de meeste huizen voorzien van klimaatsystemen en worden de wijnen niet meer verscheept.

Leisteen bodem en steile wijngaarden

De spectaculaire terraswijngaarden van de Douro-vallei bevinden zich op steile hellingen. De gemiddelde hellingsgraad van de hellingen bedraagt 30 graden, oplopend tot maar liefst 60 graden. De bodem bestaat voornamelijk uit leisteen en graniet. De (bijna) verticale lagen stellen druivenstokken in staat om zich tussen de lagen te wortelen.

De bodem wordt bijeengehouden door een oneindige hoeveelheid stenen muren. De steile steenachtige hellingen zijn esthetisch oogstrelend – niet voor niets staan ze op de UNESCO Werelderfgoedlijst – maar zijn moeilijk te bewerken. De groeiomstandigheden zijn hard en ruw.

Douro-vallei, de druiven
In de Douro-vallei wordt een grote hoeveelheid variëteiten verbouwd. Belangrijke blauwe druiven zijn onder meer touriga franca, touriga nacional en tinta barroca. Veelgebruikte witte druiven zijn malsavia fina, rabigato en síria.

Douro, een stukje geschiedenis

Wijnbouw in de Douro-vallei gaat terug tot de tijd van het Romeinse rijk. Rond 1670 verschijnt de eerste port. Portugal onderhoudt in die tijd nauwe handelsconnecties met Engeland en exporteert veel van haar wijn naar het Britse eiland. Om de houdbaarheid van de wijn te bevorderen, wordt daaraan cognac toegevoegd. Later wordt tijdens de vergisting brandewijn toegevoegd, resulterend in een versterkte wijn met restsuiker: port was geboren.

Waar Port aanvankelijk vooral wordt geproduceerd door individuele wijnboeren, worden deze gaandeweg steeds meer vervangen door in Porto gevestigde expediteurs. Om een constante kwaliteit te kunnen garanderen, worden wijnen van verschillende wijngaarden in de kelders in Vila Nova de Gaia geblend tot een constante huisstijl.

De scheiding van productie en vinificatie leidt tot een wet die bepaalt dat export alleen vanuit Vila Nova de Gaia kan plaatsvinden. Als Portugal in 1986 lid wordt van de Europese Unie, wordt deze wet weer afgeschaft. De afschaffing leidt tot een toename van zelfstandige wijnproducenten en een verhoogde productie van niet-versterkte wijnen. Volgens Hugh Johnson en Jancis Robinson (The Worl Atlas of Wine, 8^th Edition) bestaat tegenwoordig ongeveer de helft van de totale productie in de Douro-vallei uit niet-versterkte wijn – ook wel aangeduid als tafelwijn.

Niepoort: historisch huis met Nederlandse wortels

Niepoort is in 1842 opgericht door de Nederlander Eduard Kebe. Niet lang nadat Franciscus Marius van der Niepoort als zakenpartner instapt, overlijdt Kebe. Het huis komt in volle eigendom van de scheepsvaartfamilie Van der Niepoort. Onder leiding van Dirk Van der Niepoort (1964) groeit het bedrijf uit tot een wereldwijd gerespecteerde producent. Dirk van de Niepoort koopt de gerenommeerde wijnbedrijven Quinta de Nápoles en Quinta do Carril, waardoor Niepoort de beschikking krijgt over eigen wijngaarden op toplocaties en het niet langer afhankelijk is van telers.

De wijnen van Niepoort worden in Nederland geïmporteerd door Horizon Wines en Ovino uit Almere. Eigenaar Mick Kooistra: “Dirk van der Niepoort wordt in zijn land behandeld als cultheld. Op straat willen mensen hem aanraken.” Die roem gaat verder dan onze landsgrenzen: Niepoort wordt wereldwijd geprezen. Robert Parker over Dirk van der Niepoort: ‘Zijn werk is opzienbarend in de Douro en daarbuiten.’ James Suckling: ‘Niemand heeft meer gedaan om tafelwijnen uit de Douro-vallei op het radar van wijnverzamelaars te krijgen dan Dirk van der Niepoort.”

In de voetsporen van vader Dirk 

Dirk van der Niepoort heeft zijn sporen verdiend, dat is duidelijk. Onder zijn leiding wordt nu een nieuwe generatie klaargestoomd. Sinds 2021 is zijn zoon Daniel als hoofdwijnmaker verantwoordelijk voor de dagelijkse gang van zaken. De schoenen van Dirk van de Niepoort zijn groot. Dermate groot, dat ze nauwelijks te vullen zijn. Kooistra: ‘In het begin was ik huiverig voor de veranderingen. Inmiddels werk ik een aantal jaren samen Daniel en heb ik het volste vertrouwen. Hij doet de dingen op zijn eigen manier.’ Dat lijkt de sleutel voor succes.   

We maken kennis met Daniel van der Niepoort. Felgroene ruimvallende sweater, ongeschoren, haren in knotje. Een uitstraling passend bij een ontspannen houding. Ontspannen moet niet verward worden met overmoedig of onverschillig. Daniel toont zich bescheiden. ‘It is always nice to see that people are interested in shit that we do’. Op een lichte en luchtige manier neemt Daniel ons mee in het verhaal van Niepoort. Bedoeld of niet, zijn frivoliteit is exemplarisch voor de wijnstijl van Niepoort.

Links importeur Mick Kooistra, rechts Daniel van der Niepoort

Van monster naar schoonheid

In 1990 maakt Dirk van der Niepoort samen met zijn toenmalige wijnmaker zijn eerste droge rode wijn. Het is Robustus 1990. ‘Mijn vader maakte een wijn die nog niet bestond. Hij moest bedenken hoe een droge rode wijn uit Douro zou moeten smaken.’ Daniel vertelt dat zijn vader een lichte elegante wijn voor ogen stond. Alle goede bedoelingen ten spijt is Robustus 1990 een volle warme wijn met (te) veel van alles. ‘Het was een monster’. Zijn vader maant Dirk om te stoppen, maar Dirk geeft niet op.

De wijn wordt steeds verder bijgeschaafd. ‘Wij hebben nooit geleerd om droge wijn te maken. We hebben door de jaren heen veel geëxperimenteerd.’ De echte verandering komt in 2012. In dat jaar vertrekt de wijnmaker en maakt Van de Niepoort Robustus helemaal zelf. De wijn wordt lichter en eleganter. Het is de eerste stap in een cultuur- en smaakverandering. Inmiddels draait bij Niepoort alles om lichtheid en elegantie.

‘Wijnen kunnen super serieus zijn, met veel hout en extractie. Ik heb in de Bourgogne geleerd dat wijn niet zwaar hoeft te zijn. Ik wil elegante wijn met karakter.’

Wijn maken in een stijl die haaks staat op de natuurlijke groeiomstandigheden en op – in die dagen – de smaak van een grote groep wijndrinkers vergt lef. Daniel is daar nuchter over: ‘Als je onze wijn niet goed vindt, dan hebben wij geen probleem. Als je onze wijn niet goed vindt, dan heb jij een probleem. Dit is wat mij willen maken.’ Inmiddels maakt tafelwijn het grootste deel uit van het portfolio van Niepoort.

Uitbreiding

Met een stevig fundament in de Douro bouwt Dirk van der Niepoort zijn imperium uit. Niepoort verwerft wijndomeinen in Dão, Bairrada en Minho. Bairrada en Dão liggen ongeveer in het midden van Portugal, onder de Douro-vallei en boven de rivier de Tejo. Barraida ligt ten oosten van Dão, in de nabijheid van de Atlantische oceaan. Die Atlantische invloeden geven wijnen met een natuurlijke frisheid. Dão ligt meer landinwaarts, waar de wijngaarden worden beschermd door 2 bergketens. Dão is bekend van haar stevige rode wijnen, maar de laatste jaren vindt een omslag naar toegankelijkere wijnen plaats. Minho is de meest noordelijke provincie van Portugal. In Minho heerst een mild klimaat met temperaturen variërend van 8 graden in de winter tot 20 graden in de zomer met veel neerslag. De belangrijkste wijn is Vinho Verde (‘groene wijn’), een licht frisse wijn van druiven als loureiro, arinto en alvarinho.

Biodynamie

Niepoort heeft eigen wijngaarden die biodynamisch worden gecultiveerd, maar koopt ook fruit bij lokale telers. Daniel Niepoort: ‘Wij kunnen veel leren van de oude telers. Zij kennen en begrijpen de stokken beter dan wie dan ook.’ Biodynamische cultivatie is voor Niepoort vanzelfsprekend. ‘Biodynamische landbouw is geen recept, het is een manier van leven. Biodynamische landbouw resulteert in een veel natuurlijkere rijpheid van de druiven.’ Daniel leert van zijn telers de taal van de natuur te begrijpen. ‘Wij meten nauwelijks. We doen het op het gevoel en we proeven veel.’

NatCool

Niepoort maakt zo’n tachtig verschillende wijnen. Daarbij wordt het experiment niet geschuwd. Dat blijkt als de eerste wijn wordt ingeschonken. Het is NatCool DrinkMe Branco 2022. NatCool is een door Niepoort geïnitieerde beweging, gericht op de productie van lichte en ongecompliceerde wijnen met minimale interventie.

NatCool DrinkMe Branco 2021

NatCool DrinkMe Branco 2022 is gebaseerd op traditionele witte Vinho Verde. Deze licht mousserende wijn is gebotteld met 8 gram restsuiker, waarna de tweede vergisting in de literfles met kroonkurk plaatsvindt. De wijn gaat traditioneel in een waterglas en is bedoeld om te drinken zonder ‘gesnuif en gesnuffel’. De verkwikkende en schone wijn met hoge zuren en lichte bitters heeft een frivole frisheid en ongecompliceerde frisgroene smaken.

NatCool Bairrada Tinto 2021

Met NatCool Bairrade Tino 2021 krijgen we een voorproefje op de wijnen uit Bairrada. Signatuurdruif van de streek is Baga, een moeilijk te cultiveren druif. Daniel Niepoort: ‘Baga is a big pain in the ass, but my father really loves challenges.’ De druiven van kalksteen bodems fermenteren twee dagen in RVS. Het resultaat is een frisse rode wijn met sappig rood fruit, fijnkorrelige tannines en een leuke kruidigheid.

NatCool Dão Tinto 2020

Niepoort maakt veel gebruik van fieldblends, vooral in Douro en Dão. Fieldblends zijn wijnen gemaakt van druiven uit een wijngaard waar verschillende druivenrassen door elkaar heen staan. Onder meer door de verschillende rijpingsniveaus, kunnen fieldblends de wijnen een extra dimensie geven. Daniel van der Niepoort: ‘Do not trust the grapes on the label; we don’t fucking know’. NatCool Dão Tinto 2020 is een fieldblend van verschillende druiven afkomstig van hoger gelegen granieten wijngaarden. De wijn is donkerder, hartiger en serieuzer dan zijn voorganger, maar heeft een vergelijkbare sappigheid.

Redoma

Redoma speelt een belangrijke rol in ontwikkeling van Niepoort als producent van niet-versterkte wijn. De rode Redoma is in 1991 de eerste commercieel uitgebrachte droge wijn van Niepoort. In 1993 wordt daaraan de witte Redoma toegevoegd. We proeven Redoma Douro Branco 2022, Redoma Douro Branco Reserva 2021, Redoma Douro Rosé 2022 en Redoma Douro Tinto 2020. Vervolgens proeven we twee andere rode wijnen uit Douro: Vervente en Batuta.

Redoma Douro Branco 2022

In de hete Douro-vallei speelt hoogte een bepalende rol. Op grotere hoogte is het verschil tussen dag- en nachttemperatuur groter, resulterend in behoud van frisheid en druifeigen aroma’s. De wijngaarden liggen op een hoogte tussen 400 en 600 meter. Aan de basis voor Redoma Blanco staat rabigato, aangevuld met códega do larinho, viosinho, donzelinho en gouveio. De wijnstokken zijn 65 tot 85 jaar oud. De wijn fermenteert spontaan in gebruikte Frans eiken vaten van 500 liter. Malolactische omzetting wordt tegengehouden.

De jonge wijn geeft delicaat citrusfruit, samen met rijper fruit en warme kruiden. De rijke aanzet met fris boomfruit wordt overgenomen door mooie lineaire zuren, die steeds iets in intensiteit toenemen en steeds iets nieuws brengen. Redoma Douro Branco 2022 is een gebalanceerde wijn met goede zuren, een ziltige mineraliteit en een verfijnde lichtheid. De wijn heeft veel reserve en potentieel.

Redoma Douro Branco Reserva 2021

De druiven voor Redoma Douro Branco Reserva zijn afkomstig van meer dan 80 jaar oude stokken die groeien op 600 meter boven zeeniveau. De vinificatie is vergelijkbaar met die van Redoma Douro Branco, met dien verstande dat de wijn 9 maanden rijpt in barriques van Frans eiken en malolactische omzetting wordt toegelaten.

Redoma Douro Branco Reserva 2021 is een grote wijn in Bourgogne-stijl. Het bouquet geeft fris en rijp boomfruit, bloemen, ongebrande noten en luxe oriëntaalse kruiden. Het hout zal met de tijd meer integreren. Op het palet een prachtige balans tussen complexiteit en verteerbaarheid. Prachtige zuren, veel breedte en vulling, een zoutige mineraliteit en veel lengte. En dat allemaal met maar 11,5% alcohol. Redoma Douro Branco Reserva 2021 is een hele knappe wijn.

Redoma Douro Rosé 2022

Dirk van der Niepoort gebruikt zijn rosé in eerste instantie om de nieuwe eiken vaten te ontdoen van hun eerste houtsmaak. Nog steeds fermenteert Redoma Douro Rosé op eiken. Hoewel het maken van rosé in de Douro volgens Daniel van der Niepoort geen sinecure is – ‘We hebben al snel te veel kleur en extractie’ – laat Redoma Douro Rosé 2022 zien dat Niepoort het maken van Douro rosé als geen ander onder de knie heeft. Redoma Douro Rosé 2022 is een serieuze en intrigerende rosé. De wijn is gelaagd, heeft grip, een brommende dreunende minerale ondertoon en een zilte hartigheid. Elegante zuren brengen het geheel naar een lange afdronk.

Redoma Douro Tinto 2020

Oude op het noorden gerichte wijngaarden vormen de basis voor Redoma Douro Tinto. Redoma Douro Tinto is de eerste commercieel uitgebrachte wijn van Niepoort. Het is een fieldblend van voornamelijk tinta amarela, tinta roriz en touriga franca. Hele trossen fermenteren in roestvrijstalen lagares (open kuipen). De wijn rijpt 22 maanden in groot gebruikt eiken. ‘Redoma beeld voor mij uit wat de Douro in essentie is: rustiek’. De wijn geeft een genuanceerd bouquet met een mooie balans tussen fruit en hout. In dit jeugdige stadium wordt de wijn gedomineerd door een boeiende structuur en spannende zuren. Daaromheen ontvouwen zich langzaam laagjes van bloemen, puur zwart fruit en genuanceerde kruiden. Redoma Douro Tinto is een klassieke en gebalanceerde wijn met veel potentie. Geef het tijd.

Vervente en Batuta

Vervente Douro Tinto 2020

Met Vertente wil Niepoort een wijn maken met Douro-karakter, op een toegankelijke en benaderbare manier. Daniel Niepoort vertelt: ‘In het begin snapte ik deze wijn niet. Nu ben ik één van de grootste fans. Voor mij laat Vervente de essentie van Douro zien. De wijn is opgebouwd uit al onze Douro-terroirs’. Onder andere tinta roriz en touriga franca fermenteren in roestvrijstalen tanks en rijpen vervolgens 22 maanden in Frans eiken, waarvan een deel nieuw is. De wijn geeft veel fruit, zowel zacht en warm als energiek en fris. Vervente Douro Tinto 2020 is een benaderbare Douro-wijn met voldoende spanning.

Batuta Douro Tinto 2019

‘Redoma en Vervente beelden uit wat de Douro in essentie is: wild en ongerept. Batuta brengt tot uitdrukking wat de Douro wil zijn: elegant.’ ‘Batuta’ verwijst naar baton, een dirigeerstokje. De druiven voor Batuta zijn afkomstig van meer dan 70 jaar oude wijngaarden. Er wordt gewerkt met lange en zachte extractietechnieken. Batuta Douro Tino 2019 is elegant, sappig en verfijnd met tonen van grafiet, puur braamfruit en florale tonen. De wijn heeft veel reserve, prachtige zuren en pakkende fijnkorrelige tannines. Een salmiakachtige ziltigheid, inktige concentratie en een stenige mineraliteit gaan samen met samen met laagjes van pure braam en donkere bes. Batuta Douro Tinto 2019 is een prachtige wijn.

Bairrada

Bairrada ligt ten oosten van Dão, in de nabijheid van de Atlantische oceaan. Die Atlantische invloeden geven wijnen met natuurlijke frisheid. De belangrijkste druif is baga, een laat rijpende druif met veel zuren en tannines. Vanwege die eigenschappen wordt baga wel vergeleken met nebbiolo. Net als in het Italiaanse Piemonte zijn extractietechnieken bepalend voor de wijnstijl. Sommige producenten kiezen voor een klassieke benadering, andere producten maken wijn in een moderne en toegankelijke stijl. Niepoort valt in de laatste categorie. Hugh Johnson en Jancis Robinson in The World Atlas of Wine (8^th Edition): ‘Meer recent gevestigde producenten als (..) Dirk Niepoort (..) maken fijnere wijnen van baga, meer vergelijkbaar met Bourgogne in hun aroma, frisheid en tannine structuur (..).’

Vinhas Velhas Bairrada Branco 2018

Quinta de Baixo Vinhas Velhas 2018 is gemaakt van 100 jaar oude maria gomes en bical stokken. De kalkrijke bodems en druifeigen zuren zorgen voor een PH-waarde onder 3.0. De wijn ondergaat malolactische omzetting en rijpt bijna 2 jaar in 60 jaar oude foeders uit de Moezel. De wijn geeft een mooie balans tussen zuivere en ontwikkelde aroma’s, waaronder bloesem, frisse kruiden, kalk, zilt en witte peper. Vinhas Velhas Barraida Branco 2018 is een prachtige wijn met spanning en complexiteit. De wijn bouwt zich heel langzaam op, met de accuraatheid en precisie van een koorddanser. Met intense zuren, vulling, ziltige en zesty laagjes, een mooie grip en veel lengte is Vinhas Velhas Barraida Branco 2018 een complete wijn met veel potentieel.

Lagar de Baixo Bairrada Tinto 2020

Lagar de Baixo Tino 2020 is gemaakt van baga van zowel oude wijnstokken als jongere wijnstokken. De wijn fermenteert in lagares en rijpt 19 maanden in gebruikte eiken vaten. Het bouquet geeft rokerige kruidige tonen, samen met rijpe donkere kersen. De aanzet geeft mondvullend zacht, comfortabel en sappig fruit, samen met licht aardse tonen. Elegante zuren en korrelige tannines brengen evenwicht. Lagar de Baixo Bairrada Tinto 2020 is een gebalanceerde wijn met elegantie en een levendige energie.

Poeirinho Bairrada Tinto 2020

Je hebt oude stokken en je hebt oude stokken. De baga-stokken voor Poeirinho Bairrada Tinto zijn gemiddeld meer dan 100 jaar oud. Fermentatie vindt deels plaats in lagares en deels in RVS-tanks. De wijn rijpt 25 maanden in gebruikte eiken vaten. Het resultaat is een schone en precieze wijn. Poeirinho Bairrada Tinto 2020 is jong en expressief met florale, kruidig, rokerige en licht animale tonen. In dit stadium geeft de wijn veel spanning, puur fruit, een granieten ruggengraat, pakkende fijnkorrelige tannines en een lange afdronk met smaken van rozenbottel, munt en rooibos. Poeirinho Bairrada Tinto 2020 is een prachtige gebalanceerde wijn.

Gastronomische inzetbaarheid

Onder de titel ‘Niepoort in Historic Perspective’ tonen Daniel Niepoort, Mick Kooistra en de sommelier van restaurant The Lobby in Amsterdam de brede gastronomische inzetbaarheid van de wijnen van Niepoort. Naast vijf beeldschone gerechten worden steeds twee tot drie wijnen van Niepoort geserveerd. Indrukwekkende gerechten, wijnen en – vooral – combinaties. De wijnen van Niepoort bieden volwaardige alternatieven voor grote namen uit klassieke gebieden. Of het nu gaat om Champagne, Bourgogne of Bordeaux, Niepoort heeft een antwoord.

Met zijn gistige karakter en goede zuren biedt Agua Viva Bairrada Brut 2017 een leuke aperitiefwijn. De mousserende wijn gemaakt via de traditionele methode is een toegankelijke maaltijdopener.

Verteerbaarheid en elegantie voeren de boventoon bij Niepoort. Prachtige zuren tillen de wijn-spijs combinaties naar een hoger niveau. Dat is zonder meer het geval bij de Tiara Douro Branco 2020. De wijn sluit prachtig aan de fris-pittige ceviche van corvina met limoen, tijgermelk en chili. Dat Vinho Verde bewaarpotentieel heeft, bewijst Tiara Branco 2011. De wijn is springlevend en heeft mooie genuanceerde rijpingstonen ontwikkeld.

Experimenteren hoef je Niepoort niet te leren. Neem Urarabo Douro under Flor 2019. De wijn gemaakt van gouveio rijpt in sherry-vaten, onder flor. Het oxidatieve en frisse karakter biedt een mooi contrast bij het umamirijke gerechtje van aubergine, xo, shiitake, zeewier en miso bouillon.

Charme 2021 en 2008 maken indruk. Ze geven complexiteit, gelaagdheid en verfijning. Zijn groot zonder groots te doen. Beide wijnen houden zich goed staande bij het gerecht van fazant, bloedworst, hete bliksem en een saus van vin jaune. Mooier nog zijn de wijnen op zichzelf. Dan tonen ze hun schoonheid in alle facetten en nuances.

We sluiten af waar het voor Niepoort is begonnen: port. Bij een door Daniel van der Niepoort meegebrachte lokale geitenkaas – Queijo de Serra – worden een Vintage Port 2003 en Colheita 2003 geserveerd. De zachtheid en romigheid van de kaas gaan hand in hand met de zachte gerijpte smaken van beide Ports. Het zijn hedonistische combinaties met een hoog verzadigingsniveau. Alsof dat niet genoeg is wordt tot slot de rijke en intense Moscatel 20 years old geserveerd bij een tartelette met peer, karamel en boerenjongensijs. Veeg mij maar op..

Dankwoord

Dit artikel is geschreven naar aanleiding van een door Horizon Wines / Ovino georganiseerde masterclass en diner. Ik bedank Daniel Niepoort voor zijn bezielende uitleg en Mick Kooistra voor de uitnodiging en goede organisatie.

De verslagen van het bezoek van Anne-Wies aan Niepoort kun je hier vinden.

🍇🥂Geen enkel culinair nieuwtje missen🍷🍴?
Schrijf je dan hier in
voor onze wekelijkse nieuwsbrief en/of
volg Anne-Wies op
Instagram, LinkedIn of Facebook

*Hermen Jansen is, naast jurist, WSET-3 gediplomeerd wijnadviseur, wijndocent en wijnschrijver. Deze ‘Wine Advocate’ vertelt onder de naam Origine Wijnen het verhaal over de herkomst van elke wijn. Lees hier de artikelen van Hermen.

#hermen