Nascholing Registervinoloog: Wijngaardbeheer

De les wijngaardbeheer in het kader van de nascholing registervinoloog wordt gegeven door Gerhard Horstink. Gerhard is specialist in proeven, terroirs en meer. Ik heb diverse van zijn OINOS wijnopleidingen gevolgd en die waren allemaal super interessant, dus dat belooft wat!

Wijngaard, cijfers en statistieken

De dag begint met een fors aantal statistieken. We zien duidelijk dat er na de overschotten van de jaren zeventig-tachtig door rooipremies het aantal hectare land voor druiven aanzienlijk is gedaald. Dat de productie toch gegroeid is, is te wijden aan het gunstiger klimaal (‘global warming’), een efficiëntere wijnbouw en een toename van nieuwe wijnlanden waar bijvoorbeeld irrigatie niet aan regels is gebonden. Helemaal eerlijk zijn de cijfers niet, want het betreft hier ‘druiven’ zonder onderscheid te maken tussen wijn- en tafeldruiven.

Cyclus van de wijnstok

In vogelvlucht, het is tenslotte een opfriscursus, neemt Gerhard de cyclus van de wijnstok met ons door. Over de winterpauze en het voorjaar, als de vegatatieve cyclus weer start. Over de sapstroom die dan weer op gang komt. In de meeste wijnlanden is dat eenmaal per jaar, maar in de subtropische landen rond de evenaar is de cyclus soms tweejaarlijks, wat volgens Gerhard de kwaliteit van de wijn niet ten goede komt. Er komen groene blaadjes aan de plant en ondergronds groeien de wortels verder. De wijnstok gaat bloeien en middels zelfbestuiving vindt de vruchtzetting plaats. Als de vruchten rijpen gaan de groene delen van de plant verhouten, evenals de pitten. Door die regelmatig te proeven kan de wijnboer testen hoe de rijping verloopt. Gemiddels 60 dagen na de bloei begint de ‘véraison”, het omslaan van de kleur en het rijpen van de druiven.

Stamboom van de ‘vitis’

Een ingewikkelde stamboomtekening volgt. Vitacae is de grote slingerplantenfamilie die 14 geslachten onder zich heeft waarvan ‘vitis’ voor belang is voor de wijnbouw. Deze vitis heeft weer 65 soorten onder zich waarvan de belangrijkste zijn de vitis riparia, rupestris, labrusca en, voor Europa, de vitis vinifera. Binnen deze soorten zijn er meer dan 5000 rassen/variëteiten, waarvan er in de regel slechts 30-40 van belang zijn voor de wijnbouw.

Kruisingen en nieuwe rassen

Door kruisingen van de vitis vinifera met andere soorten en rassen zijn veel nieuwe rassen ontstaan. Gerhard noemt de vitis vinifera kruising müller thürgau die een kruising is tussen riesling en madeleine royal en die op zijn (of is het haar?) beurt weer een kruising is van pinot met schiava grossa. En de pinotage, een kruising tussen cinsault en pinot noir. Van hybride kruisingen (kruisingen tussen tussen rassen onderling of vitis met een ‘vreemd’ ras) noemt hij de baco blanc: folle blanc x noah waarbij de laatste weer een kruising is tussen de Vitis riparia en Vitis Labrusa. De baco blanc zie je nog in de Gascogne, waar bij wordt gebruikt voor Armagnac.

Wijngaardbeheer: ziekten en plagen

Tot slot voordat de pauze begint gaat Gerhard ons, zoals hij zelf zegt, nog even vervelen met alle ellende die een wijnstok kan overkomen. Hij vertelt over vorst, hagel, verbranding en wind en wat die allemaal met de wijnstok kunnen doen. Als dat allemaal overwonnen is zijn daar nog de fysiologsiche gebreken en ziekten zoals coulure, chorose, rougeau en flavesence. En vergeet niet de parasieten die oorzaak zijn van phylloxéra, de virusziekten, draadwormen, nematoden, schimmels, fytoplasmen. Biologische wijnbouw zal niet makkelijk zijn!

Biologische landbouw, de cijfers

Na de break krijgen we in vogelvlucht wat cijfers over biologische landbouw. Van de wereldwijd permanent verbouwde gewassen is 8,2% druiven, met ook hier helaas weer geen onderscheid tussen wijn- en tafeldruiven. Slechts 2,9% wordt biologisch bewerkt waarvan 3/4 in Europa en dan voornamelijk (80%) in Spanje, Italië en Frankrijk. Tussen 2000 en 2009 is de groei meer dan 200% geweest! In percentages heeft Oostenrijk het hoogse percentage biologisch verbouwde druiven, gevolgd door Italië, Frankrijk en Spanje.

Casus. Pinot noir in de Bourgogne vs andere wijnstreken

We gaan proeven. Vanmiddag uitsluitend wijnen van pinot noir uit zes verschillende wijngebieden. Uit Frankrijk komt hij uit de Bourgogne, Elzsas of de Loire. Verder kan hij uit de Duitse Pfalz komen, het Oostenrijkse Burgenland of uit Marlbourough, Nieuw Zeeland. Tussen de flights door vertelt Gerhard over de verschillende klimaatzones en de metingen daarvan door Winkler en Huglin. De formules die zij hanteren zien er op het eerste gezicht heel ingewikkeld uit, maar beiden blijken uiteindelijk gewoon heel logisch. Als ook het doel: waar plant ik, klimatologisch gezien, het best welke druiven. De proeverij is verrassend! En leuk dat je, als je goed proeft, inderdaad kunt achterhalen uit welk klimaat een wijn zou kunnen komen. Als je let op zuren, alcohol, tannines. Persoonlijk succesje: ik proefde vandaag best heel goed :-).