Als je aan Toscane denkt, denk je al snel aan de bekende Chianti, Brunello en Super Tuscan wijnen. Maar heb je wel eens gehoord van Maremma? En van de wijnen die er worden gemaakt? Morellino di Scansano… Bianco di Pitigliano…? Ik was er onlangs op een perstripje. Ik neem je even mee.
Maremma is de naam van de kuststrook van Toscane. Om te begrijpen waarom de wijnen minder bekend zijn dan andere Toscaanse wijnen, duiken we even heel kort in de geschiedenis.
Etrusken en Romeinen
Scansano kent een wijngeschiedenis die teruggaat tot de tijd van de Etrusken, die als eersten het wijnpotentieel van de regio ontdekten en er al in de 3e eeuw voor Christus wijn produceerden. Opgravingen van vazen, kannen en wijnmaak gereedschappen, nu tentoongesteld in het wijnmuseum in Scansano, vormen het bewijs. Na de Etrusken kwamen de Romeinen, die de wijnbouw verder ontwikkelden.
De nederzetting Ghiaccio Forte was een Etruskische stad tussen de 4e eeuw en 280 voor Christus, het jaar waarin het door de Romeinen werd verwoest. De stad werd waarschijnlijk gesticht in de periode waarin de Etruskische nederzettingen verderop in de vallei, zoals die van Caletra (Marsiliana), en de kustnederzettingen, zich bedreigd voelden door de opmars van de Romeinen. (Bron: maremma.name)
Maremma, land van de zee
Een ontvolking vond plaats in de Middeleeuwen. Er waren in dit gebied veel meren en moerassen. Dit trok muggen aan die malaria veroorzaakten. De bewoners vertrokken naar hoger gelegen gebieden in het binnenland, waardoor het gebied ontvolkt raakte. Later (18e – 20e eeuw), werden grote delen van de regio drooggelegd. Maremma betekent dan ook: ‘land gestolen van de zee’, of ‘land dicht bij de zee’. Langzaam begon het leven weer op gang te komen maar het bestaan bleef moeilijk. Maremma was arm. Er waren geen kastelen en notabelen. Slechts boeren bevolkten de streek. Daarnaast is de grond arm en het klimaat heet. De meeste mensen leefden van een gecombineerd agrarisch bedrijf met schapen of geiten (voor koeien is het klimaat niet geschikt), granen, en olijfbomen. Je ziet dat nu nog in het landschap terug: de wijngaarden liggen niet aaneengesloten, maar worden afgewisseld door olijfbomen en graanvelden.
Traditioneel werd het gebied bevolkt door ‘Butteri’, Toscaanse ‘cowboys’ die vee fokten. Paarden spelen nog altijd een grote rol in Maremma, hoewel tegenwoordig meer voor het plezier en de show in plaats van gebruik op het land.
Natuurlijk Maremma
Tegenwoordig is Maremma steeds meer in trek als toeristisch gebied. Aan de kilometerslange kuststrook vind je niet alleen ongerepte zand-en rotsstrandjes, maar ook gezellige barretjes en restaurantjes in bijvoorbeeld Marina di Grosseto en Castiglione della Pascaia. Natuurliefhebbers kunnen hun hart ophalen in het Parco Regionale della Maremma, maar ook gewoon op straat kun je verrast worden door de meest bijzondere egels en knorrige wilde zwijnen. Zo stopt Sergio Bucci, general manager van Cantina Vignailioli Scansano, die me ophaalt van de luchthaven, geregeld voor een egel met stekels die eruit zien als de veren van een pauw.
Overnachten in Maremma
In Maremma vind je tal van leuke hotels en ook wijnbedrijven waar je kunt overnachten. Wij overnachtten in Antico Casale di Scansano, een sfeervol resort, gebouwd als een klein Italiaans dorpje, met een prachtig uitzicht, een zwembad en een eigen bescheiden paardenranch. Het restaurant van het resort staat bekend om haar vleesspecialiteiten. Allerlei soorten vlees wordt dan ook prominent tentoongesteld met naam en herkomst in klimaatkasten. Niet alleen uit Italië: ik zie zelfs een exemplaar uit Nederland!
Vulkanisch bronwater en pittoreske stadjes
Veel hotels beschikken over een spa waar je kunt genieten van het mineraalrijke vulkanische bronwater zoals het luxueuze Terme di Saturnia. Liever een leuk stadje bekijken? Dan zijn Scansano, naamgever van de bekende Morellino di Scansano wijn, of het uit tufsteen uitgegraven stadje Pitigliano aanraders. In Scansano bevindt zich ook het ‘Museo della Vite e del Vino’, het eerder genoemde museum gewijd aan de geschiedenis en traditie van het maken van de Morellino-wijn en de druiven.
Restaurants in Maremma
Genieten van heerlijke authentieke gerechten (én mooie wijnen) kun je in de hele streek. Het aanbod is divers. Wij hebben onder meer heerlijk geluncht ‘met een view’ bij Agriturismo Podere L’Aione net buiten het stadje Scansano (bovenste foto’s hieronder) en gedineerd bij het bij Relais & Chateau aangesloten restaurant Caino** in Montemerano waar moeder Victoria in de keuken de scepter zwaait en zoon Adrea in het restaurant (onderste foto’s hieronder).
En dan… de wijn in Maremma
Deze perstrip vindt plaats op uitnodiging van Cantina Vignailioli Scansano. General Manager Sergio Bucci (sinds 2010) zelf haalt mij op bij de luchthaven en duikt gedurende de trip bij elke gelegenheid op om het zijn gasten naar de zin te maken en vol enthousiasme te vertellen over het bedrijf en de wijnen.
Vignaioli del Morellino di Scansano
Het begon allemaal in 1972, toen de Cantina Cooperativa Vignaioli del Morellino di Scansano werd opgericht door een aantal enthousiaste wijndruiven kwekers. Het doel: samen de wijn van deze regio te promoten ten behoeve van de hele gemeenschap, waarbij de waarden en de schoonheid van een buitengewone plek als de Toscaanse Maremma worden overgebracht. En dat doel streeft men nu, ruim 50 jaar later, nog steeds na.
Inmiddels telt de coöperatie 170 leden die samen druiven kweken op 700 ha aan wijngaarden, gelegen binnen 20 kilometer rondom de winery. De productie bedraag 5 miljoen flessen per jaar, waarvan bijna de helft Morellino di Scansano DOCG. Er zijn 30 vaste werknemers, waaronder keldermeester Massimo Moscatelli en agronomist Alessandro Fiorini. Als consultant is Paolo Caciorgna aangetrokken. “Maar als de druiven binnenkomen ben ik er zelf ook altijd bij, een bijzondere periode”, lacht Sergio. Hij heeft ook een wijngaard en is daarmee één van de leden.
DOCG Morellino di Scansano
De beschermde herkomstbenaming DOC Morellino di Scansano zag in 1978 het levenslicht, mede en vooral door toedoen van de coöperatie. Met de oogst van 2007 is de DOC een DOCG geworden. In dit geval was het in 1992 opgerichte Consorzio Tutela Morellino di Scansano de aanjager. De gehele productie van de wijngaard tot de wijn in de fles zit moet in een bepaald afgebakend gebied komen (zie kaart hieronder) en er zijn regels mbt de hoeveelheid druiven per hectare dat mag worden geoogst. De wijn moet minimaal 85 % morellino bevatten (de plaatselijke naam voor sangiovese) aangevuld met 15% andere in Toscane toegestane blauwe druivenrassen. Meer hierover (en de uitzonderingen) kun je vinden op de website van het Consorzio.
Morellino productie zone, met in het centrum het stadje Scansano. Kaart: consorziomorellino
🍇Weetje: de sangiovese-druif is, door de armere grond, in Maremma kleiner dan in het oosten van Toscane. In verhouding heeft de wijn meer schil, wat meer kleur geeft aan de uiteindelijke wijn. Morellino di Scansano is daardoor vaak donkerder van kleur dan andere Toscaanse wijnen.
Kwaliteit en duurzaamheid
In de daaropvolgende jaren bleef de vraag naar Morellino di Scansano groeien. Ondanks de grote vraag bleef de cantina de focus houden op kwaliteit. Er werd geïnvesteerd in moderne apparatuur, de rijpingskelder werd uitgebreid en er kwam meer en meer aandacht voor duurzaamheid. In juli 2018 ontving de cantina de PEF-certificering van de Europese Unie, de eerste EU-certificering die de ecologische voetafdruk meet in de hele toeleveringsketen, van de wijngaard tot de verwijdering van de verpakking. Een belangrijk resultaat dat deel uitmaakt van het lange termijn engagement voor een duurzaam milieu van Vignaioli del Morellino di Scansano.
Tussen 2016 en 2018 is het hoofdkantoor volledig gerenoveerd met een ruime, lichte wijnwinkel en een dito proefruimte, waar het mogelijk is om de wijnen van Vignaioli del Morellino di Scansano te proeven en ontdekken. En dat doen we dan ook.
Maar niet voordat we een kijkje hebben genomen in de winery…
Groot, schoon en indrukwekkend, dat is het. Sergio laat zien dat het hele wijnmaak proces via computers te volgen en aan te sturen is.
De druiven die indrogen (Governo all’Uso Toscano) in speciale temperatuur gecontroleerde ruimtes.
Vignaioli del Morellino di Scansano, de proeverij
1) Ansonica Maremma Toscana DOC 2022
Ansonica is een authentiek, rustiek druivenras uit Maremma. Hij gedijt goed in een zilte, warme omgeving. Vroeger werd hij volledig gevinifieerd als rode wijn, dus fermentatie met de schil, zodat er een soort orange wine ontstond. Nu doet men dat deels, zodat de wijn niet de tannines heeft, maar wel de aroma’s van de druif. We proeven ook een druif. Het is een klein, licht aromatisch exemplaar met grote pit.
Bloemige neus, Mediterrane kruiden, wit fruit. Idem in de mond. Rijp wit fruit. Zilte finish met klein prettig bittertje.
2) Vigna Fiorini Vermentino Maremma Toscana DOC 2022
Een blend van 85% vermentino en 15% vigonier. De vermentino druiven komen van later geplukte druiven van de wijngaard van agronomist Alessandro, die zich tijdens de rondleiding door het bedrijf bij ons heeft gevoegd. De drijven worden apart gevinifieerd.
In de neus een zilte mineraliteit. In de mond iets minder fruit dan de vorige wijn. Zilte mineraliteit, spicy, heel zilte finish.
3) Vin del Fattore Sangiovese Governo all’Uso Toscano Maremma Toscana DOC 2022
Deze wijn is een DOC en geen DOCG want de Governo methode (een wijn van gedeeltelijk ingedroogde druiven) is niet toegestaan voor wijnen met een DOCG. Sangiovese 95%, ciliegiolo 5%. De sangiovese-druiven worden met de hand geplukt in kleine kratjes en in gekoelde cellen geplaatst totdat ze 15% van hun gewicht verliezen. Na ongeveer 4 weken indrogen worden de ciliegiolo-druiven geperst en zodra volledig gisting zijn, wordt de eerder gevinifieerde Sangiovese toegevoegd.
De wijn is medium paars van kleur. Bosbessen in de neus, spicy, kruidnagel, maar licht. In de mond ook de bosbessen (veel) en kruidigheid. Ronde, sappige tannines. Zilte finish met donker fruit. Elegante wijn.
4) Vigna Benefizio Morellino di Scansano DOCG 2022
Single vineyard wijn. 100 % sangiovese, wat niet vaak voorkomt: meestal is Morellina di Scansano een blend waarin 85% sangiovese. De wijn rijpte korte tijd (4-6 maanden) op eiken).
In de neus vooral kersenfruit. In de mond aanvankelijk een zoete indruk, maar de wijn is droog. Spicy, hoog zuur (want nog heel jong), ronde tannines. Nog beetje hoekig.
4a) Vigna Benefizio Morellino di Scansano DOCG 2021
De 2021 wordt er extra naast ingeschonken om te ervaren hoe de wijn zich ontwikkelt. 2021 warmer jaar, waardoor de wijnen meer concentratie hebben.
Zachter, mooi rijp rood fruit in neus en mond. Ook hier weer die zilte finish.
5) Sicomoro Morellino di Scansano DOCG Riserva 2020
Ook dit is een single vineyard wijn. 100% sangiovese druiven van meer dan 30 jaar oude stokken. Na de fermentatie blijven de schillen enige tijd in de most en wordt de most geregeld overgepompt voor meer kleur en concentratie. Rijping in Frans en Oost-Europees 225 l eiken vaten (60% nieuw, 40% 1e jaars), gevolgd door 18 maanden in de fles.
Kleur robijnrood-granaat. Complexe neus met rijpe kersen, pruimen. Meer richting compote. Rozen. In de mond een spicy aanzet, ronde zachte tannines. Bloemig, rijp rood fruit, compote, hint van eiken, hint van rokerigheid. Drop. Mooi in balans. Rond. Ook hier het zilt. Mooi!
5a) Sicomoro Morellino di Scansano DOCG Riserva 2019
Ter vergelijking wordt dezelfde wijn geopend, maar de vintage 2019. Deze won bij de IWC als beste Sangiovese.
Deze wijn heeft minder neus. Meer drop bovenop. Eiken iets meer in de neus. Komt later beter over. Is net opengemaakt, dus moet even lucht hebben.
Gezamenlijke lunch
Alle geproefde wijnen zijn geen blockbusters maar elegante wijnen met mooi fruit. Zoals ik al eerder schreef was Maremma een arme streek met voornamelijk boerenfamilies. Die maakten wijn voor alledag, voor de ‘gewone man’. En hoewel de kwaliteit met de jaren is gestegen proef je dat in de wijnen terug. Eerlijke, schone wijnen waarvan je elke dag kan genieten. Zoals we dat ook doen na deze proeverij, samen met de werkers van de cantina. “Iedereen is hier de hele dag hard aan het werk. Een gezamenlijke lunch is daarom een belangrijk onderdeel van de dag, een moment van ontspannen met elkaar”, aldus Sergio Bucci.
Tijdens de lunch wordt onder meer de Bianco di Pitigliano Superiore Rasenno 2022 geschonken, een wijn van 85% trebbiano en 15% chardonnay. ‘Rasenno’ is ‘oorlogskoning’ in Etrusk. De wijn komt van vulkanische bodem rondom het tufstenen stadje Pitigliano.
De wijn is licht bloemig, licht aromatisch. In de neus rozenwater, perzik, wat in de mond terugkomt. Fris grapefruit fruit in de finish. Lekker bij het groentetaartje met pompoen, de pasta en de chingale-aardappel-groentemix en een mooie afsluiter van het bezoek aan Vignaioli del Morellino di Scansano.
Meer info:
https://www.vignaiolidiscansano.it/en/
https://www.consorziomorellino.it/en/
Organisatie reis (heel goed gedaan!) : studiocru.com
Wijnen van Vignaioli del Morellino di Scansano in Nederland en België:
Contact Nederland:
- Ronny & Jelle Wijsmans
Brand Ambassador
Tel/Whatsapp: +32 475 72 92 26
Importeurs Nederland:
Importeurs België:
🍇🥂Geen enkel culinair nieuwtje missen🍷🍴?
Schrijf je dan hier in
voor onze wekelijkse nieuwsbrief en/of
volg Anne-Wies op
Instagram, LinkedIn of Facebook
Geef een reactie