Drink jij dat wel eens? Madeira? Toen ik dat vroeg kreeg ik van de een te horen dat ze ‘het’ weleens in de soep doet, een ander begon een liedje ‘uit de oude doos’ te zingen. Maar weet je wel dat Madeira een prachtige wijn is? En een heel bijzondere?

Madeira wijnen  zijn gevormd door rijping met warmte en zuurstof

Madeira wordt gemaakt op het Portugese vulkanische eiland met de gelijknamige naam: Madeira. De eenvoudige Madeira’s komen na 3 jaar op markt, de mooiste Madeira’s na 10 jaar of nog veel later. Het belangrijkste kenmerk van Madeira is de balans van fris zuur en zacht zoet en de complexe aroma’s ontstaan door rijping. Er zijn verschillende stijlen, afhankelijk van de druif, rijpingstijd en het wijnhuis. Op Madeirawijn.nl vind je uitgebreide info over Madeira. Hier een alvast een voorproefje.

Hoe wordt Madeira gemaakt, het begin

Eerst wordt er een gewone stille wijn gemaakt. Op het moment dat 7 % alcoholgehalte bereikt is wordt de vergisting gestopt. Dat doet men door de toevoeging van 96 % zuivere alcohol, gestookt uit druiven. De nu gevormde wijn , “Vino Claro”,  heeft een alcoholgehalte van minimaal 17 %. Er blijft onvergiste suiker over (restsuiker) die de wijn zoet maakt. Een andere methode is wachten tot de wijn geheel uitvergist is, versterken met alcohol en daarna zoeten met druivensap van hetzelfde druivenras. Zo verkrijgt men de “vinho surdo”.

De rijping van Madeira: maderiseren

De stijl van Madeira werd vroeger bereikt door vaten wijn mee te nemen op lange bootreizen naar tropische landen. De wijn werd in dit klimaat langdurig verhit, het zogeheten “maderiseren” Deze verhitting wordt tegenwoordig bereikt door de wijnen in een warme omgeving te laten rijpen. Hoe langzamer deze rijping verloopt, hoe mooier de wijn.

Madeira Blandy foto wijnstudio

Estufajes voor Madeira

Om het proces van maderiseren te versnellen zijn er vanaf de 18e eeuw “estufajes” gebouwd. Dat zijn vaten waarin de wijn 3 maanden verwarmd wordt, van minaal 40 tot maximaal 55 graden. De wijn wordt langzaam in temperatuur omhoog gebracht, met maximaal 5 °C per dag. Na deze verwarming volgt een periode van minimaal een jaar rust: de Estagio. Er zijn twee soorten estufa’s: de “armazen de color”, verwarming in houten vaten, en de “cubas de color” verwarming in kunststof keramieken vaten van 20.000 tot 40.000 liter. Een matige kwaliteit Madeira is gemaakt bij hoge temperaturen in een korte tijd. Dat veroorzaakt aroma’s van verbranding, gekookt fruit en karamel. De behoefte aan goedkoop geproduceerde Madeira blijft, maar met een hogere kwaliteit hopen wijnmakers een nieuw publiek te veroveren. Wijnmakers experimenteren nu met een langere estufagem van 4 maanden, op lagere temperaturen, van 40-45ºC. De resultaten zijn zeer bemoedigend!

Rijping: Canteiro systeem

Normaal gesproken worden wijnen gerijpt in een koele, donkere ruimte, meestal een kelder. Madeira daarentegen oudert in een “lodge” een bovengrondse loods. De zon mag er schijnen! De wijnen worden hier langzaam gestoofd. Om deze temperatuur te bereiken heeft deze loods vaak een zinken dak. En soms zijn er nog extra verwarmingsbuizen aangebracht. Helemaal bovenin, aan de zuidzijde, kan de temperatuur oplopen tot ongeveer 43 ºC terwijl in de winter op de begane grond en aan de noordzijde de temperatuur terugvalt tot zo’n 19 ºC.

Madeira, de  druivenrassen

Voor Madeira wijn zijn er een kleine 20 druivenrassen in gebruik, 6 daarvan hebben bewezen de beste kwaliteiten te leveren. De vier bekendste edele witte druivenrassen zijn: Sercial, Verdelho, Bual/Boal en Malvasia Candida, ook Malmsey genoemd. Andere zeldzame maar hoog gewaardeerde druivenrassen zijn: Terrantez (wit) en Bastardo (blauw). Volgens Europese wetgeving moet een fles wijn altijd gemaakt zijn met 85% van een druivenras dat vermeld staat op het etiket.
Sercial: secco / dry 
Verdelho:
meio secco / medium dry
Boal/Bual: 
Meio doce / medium rich / halfzoet
Malvasia/Malmsy: doce / rich / zoet

Sinds 2015 is het verplicht  de datum van botteling op de fles te zetten

Potentie van rijping: zeer oude wijnen

Madeira’s uit de jaren ’50, ’40 en ’30 zijn geen uitzondering en goed verkrijgbaar. Maar er zijn zelfs nog Madeira’s uit de 18e eeuw! Een Madeira uit 1885 kan nog heerlijk smaken: levendig, vol, zeer complex, met nog steeds een goed zuur. Het is niet te zeggen of er ooit een eind aan de rijpingstijd van Madeira komt.

Madeira is een uitstekend cadeau voor mensen die een wijn uit een speciaal jaar heel lang willen bewaren, bijvoorbeeld bij een geboorte

Madeira, de blends:

Finest Madeira

Finest Madeira heeft minimaal 3 maanden Estufagem gehad: snelle verhitting tot maximaal 55 ºC. Daarna rijpt de wijn op een lagere temperatuur door. In totaal heeft de wijn minimaal 3 jaar rijping ondergaan. Dit is de meest verkochte Madeira, die over het algemeen gebruikt wordt om mee te koken. De druif voor deze wijn is altijd de tinta negra, andere druiven zijn te duur hiervoor.

Madeira Rainwater

Een lichte wijnstijl, minder geoxideerd, halfdroog, altijd licht van kleur. Speciaal voor de Amerikaanse markt geproduceerd van tinta negra en verdelho. Het verhaal gaat dat er ooit een vat Madeira op het strand achter gebleven was, bedoeld om verscheept te worden naar Amerika. Door regenwater werd deze wijn verdund, wat uiteindelijk tot dit type wijn leidde.
Deze wijnstijl werd vroeger geproduceerd met een geheim recept: “Aqua Pura” ofwel met water verdund.
Rainwater mag gemaakt worden in estufa (snelle verhitting) of als canteiro (langzame verhitting) en vanaf 3 jaar rijping verkocht worden. De druif hiervoor is de tinta negra.

Barbeito Madeira Rainwater

Reserve Madeira

Een blend van druivenrassen met een gemiddelde leeftijd van 5 jaar. Hiervoor mag zowel estufagem als het canteira systeem gebruikt worden. Elk toegestaan druivenras kan gebruikt worden. De nieuwste ontwikkeling is de blend van twee of meer druivenrassen in een Reserve Madeira.
Dit geeft wijnen met een zeer aantrekkelijke karakter voor een redelijke prijs.

Madeira Old Reserva

Een blend van jaren. De gemiddelde rijpingstijd van de hele wijn is minimaal 10 jaar. Old Reserva wordt vrijwel altijd gemaakt volgens de canteira methode en over het algemeen wordt het druivenras vermeld. Zonder vermelding van het druivenras is deze wijn gemaakt van tinta negra.

Madeira Special Reserva

Een blend van jaren. De gemiddelde rijpingstijd van de hele wijn is minimaal 10 jaar. Special Reserva wordt vrijwel altijd gemaakt volgens de canteira methode en over het algemeen wordt het druivenras vermeld. Zonder vermelding van het druivenras is deze wijn gemaakt van tinta negra.
Dezelfde eisen als bij een Old Reserva dus, maar van hogere kwaliteit.

Madeira Extra Reserva

Een blend van jaren. De gemiddelde rijpingstijd is 15 jaar. Verder gelden voor deze wijn dezelfde regels als voor een Special Reserva.
Dit is een weinig voorkomende stijl.

Madeira van één oogstjaar:

Colheita

Colheita (spreek uit: koe-jij-ta) betekent harvest, jaargang. Dit zijn dus wijnen van één oogstjaar, wat vermeld staat op het etiket. Minimaal 5 jaar rijping op hout. Sommige colheita’s zijn meer dan 100 jaar oud, zeer smakelijk en kostbaar!
Colheita kan gemaakt zijn van één van de 4 edele druivenrassen, of  van de aanbevolen druivenrassen.

Madeira H en H Single Harvest 1995

Frasqueira of Vintage

Dit zijn de topwijnen van Madeira. Altijd met een vermelding van oogstjaar, uitsluitend gemaakt van één van de 4 edele druivenrassen. Minimaal 20 jaar rijping op vat. Het rijpingspotentieel is bijna onbeperkt.

Tip: Bewaar een Madeira wijn altijd rechtop staand. De zuren van Madeira zijn zo sterk, dat zij de kurk aantasten als de fles liggend bewaard wordt. Na verloop van tijd gaan deze flessen wijn lekken

Solera Madeira

Een uniek procedé, wat lijkt op het sherry-systeem, maar niet hetzelfde is. In Madeira is een solera een systeem, waarbij de wijn van één druivenras en één oogstjaar van minimaal 5 jaar oud worden gebruikt. Deze wijn blijft tientallen jaren bewaard. Daarna wordt er af en toe wat afgetapt en verkocht,  maximaal 1 x per jaar en maximaal 10 % per keer. Het vat wordt dan weer bijgevuld met jonge wijn van dezelfde druif. In totaal mag er tien keer gebotteld worden, daarna moet het hele vat in één keer worden gebotteld. Het vat bevat dan nog altijd minstens 1/3 van de wijn van het eerste jaar. Het solera-systeem geeft een prachtige blend van smaken: de oude wijnen zorgen voor intensiteit en complexiteit, de jonge wijnen voor frisse levendigheid.

Tot slot… wat eet je bij welke Madeira? Kijk op Madeirawijn.nl voor wat heerlijke tips!

LINKS:

Bron: en alles over Madeira (inclusief verkoopadressen) vind je op de website van Madeira.nl

🍇🍷🍴Geen enkel culinair nieuwtje missen? Schrijf je dan hier in ✏ voor onze wekelijkse nieuwsbrief!