Ruby, Tawny, Vintage en Colheita… allemaal stijlen van port. Maar hoe komt het dat ze zo verschillend zijn? Is een port ook echt 10 jaar oud als er ’10 years’ op het etiket staat? En… hoe wordt port eigenlijk gemaakt? 

Port en de Douro 

Het gebied waar port wordt gemaakt, de Douro-vallei, bevindt zich in het noorden van Portugal. Het grenst in het oosten aan Spanje en in het westen aan de Atlantische Oceaan. De rivier de Douro, de naamgever van de regio, komt het land in bij de grens met Spanje, doorkruist het gebied en mondt uit in de Atlantische Oceaan met aan weerszijden de havensteden Porto en Vila Nova de Gaia. Daar zijn vrijwel alle belangrijke porthuizen gevestigd met hun kantoren en opslagruimtes.

De wijngaarden en de druiven

Als je vanuit Porto of Vila Nova de Gaia langs de rivier de Douro landinwaarts reist ontwaar je na zo’n twee auto-uren de eerste terrasvormige wijngaarden. Van west naar oost zijn er drie subregio’s: Baixo Corgo, Cima Corgo en Douro Superior. Cima Corgo ligt centraal, rond de stad Pinhão en is het beste gebied voor portdruiven. In Baixo Corgo valt meer regen en in Douro Superior is het juist heel droog. De wijngaarden liggen tegen steile hellingen langs de kronkelende rivier de Douro. Door die steile hellingen moeten de wijngaarden terrasvormig aangelegd worden. In het Dourogebied staat een veelheid aan druivenrassen aangeplant, met name tinta roriz, tinta barroca, touriga francesa en touriga nacional, dé druiven voor port.

De steile wijngaarden langs de rivier de Douro

Vila Nova de Gaia

Tot 1986 was men verplicht de jonge wijn te transporteren van de wijngaarden naar Vila Nova de Gaia, waar bij de diverse wijnhuizen de ports geblend en opgevoed werden. Heel vroeger gebeurde dat vervoer met schepen later met een speciale trein en nog later met grote tankauto’s. De druiven werden na de pluk dus wél vergist bij de wijngaarden, maar de jonge wijn mocht daar niet blijven tot het moment van botteling. Het was daardoor dus voorbehouden aan kapitaalkrachtige ondernemingen om het product port werkelijk te maken van begin tot eind. De portboeren op hun portboerderijen (quinta’s) leverden slechts de druiven voor de port. Omdat dat nu wettelijk allemaal anders is geregeld kunnen ook de kleinere quinta’s zelf ter plekke hun port produceren waardoor er een interessante portmarkt bij is gekomen.

Vila Nova de Gaia

Hoe wordt port gemaakt

Eerst wordt er een ‘gewone’ stille wijn gemaakt. Dat gebeurt echter op een speciale manier. Het is namelijk de bedoeling zoveel mogelijk kleur en aroma’s aan de schillen te onttrekken. Dat doet men door de druiven ‘met de voeten te treden‘. De hele trossen worden na de oogst in grote stenen bakken, de zogenaamde lagares, verzameld. Gedurende minimaal twee uur lopen mensen op hun blote voeten en arm in arm in een ritmisch tempo door de lagares waardoor de druiven op een zachte manier openbarsten en de schillen hun kleur afgeven aan het sap. Opzwepende muziek zorgt er mede voor dat het werk in de Lagares wordt volgehouden. Er zijn wijnhuizen zie hiervoor een modern mechanisch systeem hebben aangeschaft. Ook zijn er wijnhuizen die beiden gebruiken: de lagares voor hun top-ports en het mechanische systeem voor de eenvoudigere.

In de lagares bij Taylors, oogst 2008

Port, een versterkte wijn

Na dit proces (en soms al tijdens) komt de gisting op gang. Die gisting wordt gestopt door toevoeging van brandy als nog niet alle suikers zijn verbruikt. Daardoor is een port altijd zoet. (Een uitzondering is de Dry White, die gist langer door en is dus droger). Als de gisting gestopt is wordt de jonge wijn opgeslagen tot besloten wordt hoe hij verder door het leven zal gaan. De grote porthuizen slaan die jonge wijnen op in Vila Nova de Gaia, maar kleinere bedrijven bewaren ze in hun eigen Quinta bij de wijngaarden. Bijna elke port is een blend. Van jaargangen, druiven, wijngaarden etc. Daar gaan dus veel beslissingen door de portmakers vooraf. Wordt het een Ruby of een Tawny, gaat hij door voor een Vintage of een LBV? Welke vaten gaan we blenden en welke niet? Ook moet de meeste port nog door het Portinstituut gekeurd worden.

Wit, rood en rosé

Er zijn verschillende soorten port. Allereerst is er het verschil in rode en witte port. Dat is niet zo ingewikkeld: witte port is gemaakt van witte druiven en rode en rosé port van blauwe. Hoewel vrijwel alle port zoet is, wordt er ook een droge witte variant gemaakt. Hiervoor wordt de brandy pas ná de gisting toegevoegd, dus als wel alle suikers zijn omgezet. Deze port wordt vooral als aperitief gedronken. Dat kan puur, maar in Portugal mixt men hem meestal met tonic, wat limoen en ijsblokjes. Portonic: een heerlijk fris zomers drankje! Serveer daar wat lichtgezouten gebrande amandeltjes bij. Hoewel witte en rosé port samen slechts zo’n 10% marktaandeel hebben wordt rosé port steeds meer verkocht. Croft was in 2007 de eerste die een rosé port op de markt bracht. Rosé port drink je gekoeld als aperitief, maar je kunt er ook een lekkere cocktail mee maken.

Veel verschillen in stijlen en kleuren port

Portstijlen: ruby en tawny

Alle port wordt voor minimaal 2 jaar opgeslagen in grote houten vaten of in roestvrijstalen tanks. Sommige wijnen worden daarna direct gebotteld en gaan verder door het leven als ruby. De ports die overgestoken worden in (kleinere) houten vaten worden de tawny’s. Door die rijping op hout komt de port in contact met zuurstof. Daardoor verandert de kleur van rood (robijnrood: ruby) in een bruintint (getaand: tawny). Ook de smaak verandert. Voor fruit komen noot-, caramel- en koffie achtige tonen in de plaats.

Ruby port

Standaard ruby ports hebben een helderrode kleur. Zij zijn meestal een blend van ports uit diverse jaren en verschillende wijngaarden. Elk porthuis probeert door dit blenden een port te maken die kenmerkend is voor de stijl van het huis. Het is een ongecompliceerde port die je ietsje gekoeld lekker als aperitief kunt drinken.

Reserve/reserva port

Dit is de officiële naam voor een hogere kwaliteit ruby port. Hiervoor worden betere druiven gebruikt van betere hellingen en er wordt selectiever geplukt. Een officieel proefpanel proef de port alvorens het stempel ‘reserva’ mag worden gebruikt.

Vintage port

Vintage port is een ruby-stijl die alleen in heel goede jaargangen wordt gemaakt. En wat een goede jaargang is… daarover verschillen de porthuizen soms van mening. Deze port wordt al na 2 jaar rijping op grote houten vaten gebotteld en rijpt verder in de fles. Vaak is zo’n vintage-port pas na een jaar of 20 op zijn best.

Single Quinta Vintage port

Voor deze port geldt hetzelfde als voor een ‘gewone’ vintage port. De druiven voor deze soort port komen echter van één bepaalde quinta (wijnboerderij).

Late Bottled Vintage Port (LBV)

Late Bottled Vintage is een port van één enkele jaargang (vintage) die 4-6 jaar in grote houten vaten heeft gerijpt. Op het etiket staan het oogstjaar én het jaar van botteling. Zoals de naam al zegt wordt hij later gebotteld dan een Vintage port. Een LBV smaakt als een jonge vintage, maar is minder complex en makkelijker te drinken. Oorspronkelijk is deze soort in het leven geroepen om het voor de horeca makkelijker te maken een vintage-lookalike-port te kunnen schenken.

Crusted port

Dit is een aparte type ruby port die niet veel wordt gemaakt. Het is een blend van full-bodied ports die 4 jaar hebben gerijpt in grote houten vaten. Ze worden ongefilterd gebotteld en pas na nog 3 jaar in de fles op de markt gebracht. Er wordt een ‘korst’ gevormd van depot op de want van de fles, wat deze port de naam ‘crusted‘ geeft. Decanteren is dus altijd een must!

Tawny port

Ook dit is een basisport, maar met een lichtere kleur en zachtere smaak dan de ruby. Dat komt doordat deze langer op hout vaten gelegen. Na de rijping van 2 jaar in de grote houten vaten rijpen ze door in kleinere, de zogenaamde ‘pipas‘. De opslag is minimaal 3,5 jaar, maar sommige huizen houden een langere rijpingsperiode aan. Een tawny port is lekker na de maaltijd, met een stukje niet te sterke kaas erbij.

Jaartal tawny port

Er zijn ook tawny’s waar je op het etiket ziet staat 10, 20, 30 of 40 years old. Deze ports zijn niet precies zo oud, maar het is een aanduiding van de gemiddelde leeftijd van de ports die voor de blend zijn gebruikt. Deze hebben dus langer in de pipas doorgebracht waardoor hun kleur verandert van rood naar meer oranje-bruin. De smaak wordt ook milder en nootachtiger.

Colheita port

Colheita is Portugees voor ‘vintage’. Dit is, net als een Vintage port,  een port van één jaargang. Het verschil is echte dat een Colheita  langer dan zeven jaar in houten vaten gerijpt is. Op het etiket staat naast het oogstjaar het jaar van botteling. Bij aankoop is het belangrijk dat je daarop let. Je kunt je voorstellen dat een Colheita die 8 jaar heeft gerijpt heel anders smaakt dan een Colheita die pas na 12 jaar gebotteld is.

🍇🍷🍴Geen enkel culinair nieuwtje missen? Schrijf je dan hier in ✏️voor onze wekelijkse nieuwsbrief!

Meer over port lezen op deze website? Klik hier!

#portweetje
#porthuis
#port