Verdicchio dei Castelli Di Jesi mag worden geproduceerd in vijf versies:
• Verdicchio dei Castelli Di Jesi (producers die zich niet bevinden in de Classico area)
• Verdicchio dei Castelli Di Jesi Classico
• Verdicchio dei Castelli Di Jesi Classico Superiore
• Verdicchio dei Castelli Di Jesi Passito
• Verdicchio dei Castelli Di Jesi Spumante

De Classico versie is de meest traditionele. De Superiore moet een lagere oogst hebben en een hoger minimum alcoholgehalte (12% ipv 11,5%).

De Riserva versie van de Castelli di Jesi Verdicchio is een DOCG.  De druiven komen van dezelfde eerder genoemde 2762 ha, maar worden geoogst in optimale rijpheid. In gunstige jaren grenst de oogst aan een ‘late harvest’. Hij kan ook nog beter ouderen dan de DOC. Zelfs meer dan 10 jaar na de oogst blijft de wijn evolueren. Hij behoudt een heldere kleur en behoudt soms ook de typische groene hints, ondanks het verstrijken van de jaren. Ook hier moet er 85% verdicchio in de fles zitten, aangevuld met andere witte druivensoorten uit de Marken. De wijn moet minimaal 18 maanden rijpen, waarvan minimaal 6 maanden in de fles.

We proeven bij Roberto Cantori van Fattoria Nannì (linksboven) met name Castelli dei Jesi Verdicchio wijnen. Zelfs een fijne mousserende, gepresenteerd door Gabriele van Tenuta dell’Ugolino (rechtsonder). Ik zal je alle proefnotities besparen, maar als je interesse hebt, laat me weten.

Tijdens en na de proeverij worden we verwend met allerlei plaatselijke heerlijkheden. Noem het een ‘pre-lunch’. Een mooi en leerzaam bezoek. Op naar de volgende!

Mousserende wijnen bij Cantina Broccanera

Na deze ‘pre-lunch’ rijden we voor de lunch en een proeverij van mousserende wijnen naar Cantina Broccanera, gespecialiseerd in mousserende wijnen. Mousserende wijn is hier al heel oud: 50 jaar voor dat Dom Perignon ‘sterretjes zag’ werd hier in de Marken de eerste mousserende wijn gemaakt volgens de methode traditional door een arts in Fabriano, Francesco Scacchi. De methode waarop de belletjes in de wijn komen heet dan ook ‘Metodo Scacchi’. Een klein verschil met de ‘methode traditional’ is het gebruik van de suikers en gisten van de druivenmost om hergisting op fles teweeg te brengen in plaats van de gebruikelijke toevoeging van de likeur de tirage. Deze manier van mousserende wijn maken wordt nog slechts mondjesmaat toegepast. We proeven die dan ook (helaas) niet hier bij, maar wel andere mousserende wijnen van verschillende producenten en druivenrassen, gemaakt volgens de Metodo Classico en Charmat.

Mijn favorieten: De Broccanera Dosaggio Zero 2017, Verdicchio dei Castelli di Jesi DOC (krachtige mousse, fris, granny, lemon, stevig, lange finish),  de Vigna Degli Estensi Emma Rossi 2018, Pergola DOC (alianico, rond, mooie mousse, elegant, rood fruit, lekker fris, mooie zuren. Mooi!) en de Aurora di Mezzantte Marche Rosato IGT (Lacrima di Morro. Charmat Extra Brut. Luchtige, schuimige mousse, fris, niet heel aromatisch maar wel puur fruit. Rood fruit, frisse finish. Niet heel complex, maar een fijn glas!). Ook hier geldt: voor meer proefnotities: stuur me een email.

In de wijnkelder wordt een mooie lunch verzorgd. De producenten hebben niet alleen hun mousserende wijnen meegebracht, maar ook enkele van hun stille. Ik ben vooral geïnteresseerd in de wijnen van het Lacrima di Morro druivenras. Lacrima is een druif met een dunne schil, die snel breekt en er ’tranen’ ontstaan, vandaar de naam ‘Lacrima’ (’traan’ in Italiaans). Fijne wijnen met als gemeenschappelijke deler rood fruit, sap, kersen, viooltjes en ronde tannines.  Ook dit is weer een heel mooi bezoek.

Verdicchio di Matelica 

Na een bezoek aan de indrukwekkende Grotte di Frasassi (niet door mij: grotten en ik zijn helaas geen vrienden) sluiten we de dag in de Verdicchio regio af bij Vini Gagliardi in Matelica. Matelica is een kleinere vallei (slechts 300 ha wijngaarden) dan die van Jesi en heeft een noord-zuid ligging, waardoor er geen direct is contact met de zeewinden. (Scroll even terug voor het kaartje van de DOC’s en DOCG’s). Verdicchio di Matelica (DOC sinds 1967) komt van het heuvelachtige gebied in de provincie Macerata. De Jesi en Matelica wijnen zijn gescheiden door het massief van San Vicino. Dit heeft invloed op het klimaat: in Jesi is het klimaat Mediterraan, in Matelica met een continental klimaat is het een stuk koeler.De heuvels zijn rijk aan kalksteen en calcium.

Ook hier moet 85 % van de wijn uit verdicchio bestaan, aangevuld met andere witte druivenrassen uit de Marken. De wijnen met de DOC Verdicchio di Matelica hebben een fris en mineraal karakter, zijn bloemig met wit fruit; de afdronk lang. De zuurgraad is aan de hoge kant wat de wijn de wijn zijn bewaarpotentie geeft.

De Riserva-versie van de Verdicchio di Matelica heeft meer complexiteit dankzij de selectie van de druiven uit specifieke microzones. De 85-15 % regel voor verdicchio geldt hier ook, evenals de rijping van minimaal 18 maanden, waarvan 6 maanden in de fles. De oogst vindt doorgaans plaats in de tweede helft van oktober. In de beste wijnjaren kan deze wijn meer dan 20 jaar rijpen, maar een minmum van 5 jaar is ook voor de mindere jaren niet ongewoon.

Het is een kleine appellatie dus er zijn deze avond niet veel producenten aanwezig. Veel tijd voor interessante gesprekken dus! De Verdiccchio di Matelica DOC wijnen die ik hier proef zijn sappig en fris met wit fruit en hebben een zilte, stenige mineraliteit die eruit springt.

Van de 300 ha aan wijngaarden is in Matelica 100 ha aangeplant met ribona (ook maceratino genaamd) wijnstokken, die we hier ook kunnen proeven. De wijnen zijn van medium tot full bodied, bloemig, sappig en hebben een prettig amandelbittertje, goede zuren en een zilte mineraliteit.

Hier proef ik ook mijn eerste wijn van het vissanello druivenras.  In Cupi di Visso, in het hart van het Nationaal Park Sibillini Mountains, werden hier 130 jaar oude stokken van ontdekt. Ginevra van Azienda Agricola Coppacchioli Ginevra ‘kloonde’ ze en plantte ze aan in 2013. Nu is 1,5 ha ermee beplant, maar dat worden er vast meer. En dat op 1.00o meter hoogte! Een waar staaltje van ‘Heroïc winemaking! De  ‘Primodicupi‘, is een heel aparte wijn, licht bloemig, complex, ziltig, net met een andere druif te vergelijken. Enne… deze dame houdt van experimenteren: ze heeft inmiddels ook 1 ha malbec aangeplant!

Ascoli Piceno regio: Offida

Na deze indrukwekkende bezoeken zakken we een stukje af naar het zuiden: de Ascoli Piceno regio. Wat direct opvalt als je naar het zuiden rijdt, zijn de heuvels, die veel dramatischer lijken vergeleken met de glooiende heuvels van midden- en noord-Marken. De bodemsamenstelling bestaat overwegend uit klei en de ligging van de wijngaarden is voornamelijk zuid-oostelijk.

Niet alleen aan wijn wordt gedacht, ook brengen we een bezoek aan het historische stadje Offida, waar we het kerkje Chiesa di Santa Maria della Rocca en het theater bezoeken en onze ogen uitkijken naar de techniek van het kantklossen.

Offida DOCG

De druiven voorde Offida DOCG moet allemaal komen uit de provincies Ascoli Piceno en Fermo in het zuiden van de Marken. Offida Pecorino DOCG is een witte wijn en moet minimaal 85% pecorino bevatten, aangevuld met maximaal 15% andere varieteiten. Offida Passerino DOCG is ook wit en moet minimaal 85% passerina druiven bevatten, ook hier weer aangevuld met maximaal 15% andere witte druivenrassen uit genoemde provincies. Offida Rosso DOCG is een rode wijn van minimaal 85% montepulciano, aangevuld met andere blauwe druivenrassen. De rijping moet minimaal 24 maanden zijn waarvan minimaal 12 maanden op hout en 6 maanden op fles.

Rosso Piceno DOC

De DOC Rosso Piceno werd opgericht in 1968 en de wijn speelt in op de interactie tussen twee traditionele druivensoorten: Montepulciano en Sangiovese. De percentages in de blend bieden veel vrijheid om een ​​grote verscheidenheid aan wijnen te creëren, waarbij de ene of de andere variëteit domineert. In de Rosso Piceno DOC is er ook de Rosso Piceno Sangiovese “sub-denominatie” gemaakt van minimaal 85% sangiovese in de blend. In de Rosso Piceno duidt Superiore op een beperkt productieoppervlak en extra verfijning en slechts incidenteel op een hoger minimum alcoholpercentage (12% versus 11,5%). De druivensoorten in de blend: montepulciano 35-85%, sangiovese 15-50%, max. 15% andere niet-aromatische rode druiven geschikt voor teelt in de regio Marche. Rosso Piceno Sangiovese moet min. 85% Sangiovese + tot 15% andere rode variëteiten.

Proeverij Pecorino en Piceno in Offida

Voor en tijdens de lunch bij Cantina La Valle del Sole in Offida proeven we een tweetal mousserende wijnen en verschillende Offida Pecorino DOCG en Rosso Piceno Superiore DOC wijnen. Stuk voor stuk de moeite waard, maar deze vier sprongen er voor mij uit.

De Scapolè Vino Spumante Brut Pecorino 2022  van Cantina Terra Argillosa is gemaakt volgens de methode Charmat, hier methode Martinotti genoemd. Door de lange fermentatie (7 maanden) heeft hij heel fijne bubbels. Fruitmandje: appel, peer, platte perzik ananas mango. Mooie verfijnde schuimige mousse die lang blijft.

De Pecorino’s zijn fijne wijnen: fris en sappig met wit fruit en een klein, verfijnd bittertje. Een van mijn favorieten is de Pistillo van Poderi San Lazzaro. Pistillo = de stamper van een bloem. Sap, licht kruidig, mooi bittertje.

De Rosso Piceno’s vertonen onderling iets meer verschillen, maar over het geheel genomen zijn ze rond, sappig, met rood fruit en ronde tannines. Hier valt mij vooral op de Rosso Piceno Superiore DOP 2020 van Azienda Agricola Aurora, een blend van 70% montepulciano en 30% sangiovese, 24 maanden gerijpt in grote eiken vaten van 1500 en 3000 liter. Rond, bosfruit, laurier, sap, vol, ronde tannines, mooi!

Geen DOC of DOCG maar ‘slechts’ een IGT: de ‘Sorlivio’ Marche Rosso IGT 2018 van Vigneti Vallorani, gemaakt van 100% sangiovese. De wijn is naar de grootvader genoemd: Sir Livio en wordt allen in heel goede jaren gemaakt.  De druiven komen van 60 jaar oude stokken. De wijn rijpte 22 maanden in nieuw eiken barriques en 24 maanden in de fles. De wijn is romig, zacht, met ronde tannines. Donker fruit en spicy zwarte peper. Hout is er, maar mooi fruit eerst en blijft.

Olive all’Ascolana

Voordat we aan de heerlijke, vers door moeder Angela en dochter Valeria bereide lunch beginnen demonstreert Valeria samen met zwager en wijnmaker Alessandro hoe de beroemde Olive all’Ascolana wordt gemaakt. De basis is de ‘Oliva Tenera Ascolana‘. Die wordt spiraalvormig gepeld en vervolgens gevuld met een mix van vlees (kip, rund, varken), aangebraden met wortel, selderij, ui en andere keukengeheimen. Samen met wat Parmezaanse kaas wordt het tot gehakt vermalen. Met de handen wordt er een mooi balletje van gemaakt, dat vervolgens wordt gerold in meel, losgeklopt ei en paneermeel. Tot slot wordt de gevulde olijf in een goede olijfolie gefrituurd.

Ook dit was weer een bijzonder mooi bezoek! En die spaghetti….heaven😇!

Biodiversiteit bij Luci di Mezzo

Het begint al een beetje te schemeren als we bij Luci di Mezzo aankomen. De winery bevindt zich in Sant’Elpidio a Mare (op steenworp afstand van de Tod’s Factory shop, waar we later ook nog even 15 minuten in mogen shoppen💰). Dit bezoek staat in het teken van biodiversiteit: Luci di Mezzo produceert niet alleen wijn, maar verkoopt ook eigen groentes, fruit, granen, hazelnoten, pasta en meer.

We worden verwelkomd met een Luci di Mezzo frisfruitige Rosé Ancestrale van montepulciano. En we zien weer bekende gezichten: Letizia Cossignani met haar Cossignani Metodo Classico Extra Brut, een Blanc de Blancs van 100% pecorino. Het is een blend van twee jaargangen: 2018 en 2019. Lekker fris, limoen, zilt.

Azienda Agricola Colleluce is er met twee mousserende rode wijnen van de vernacchia nero druif: een Vernaccia di Serrapetrona Dolce en een Vernaccia di Serrapetrona Secca. De wijnen zijn beiden voor de helft gemaakt van ingedroogde druiven en voor de helft verse. Ze hebben in neus en mond een mix van donker en rood fruit. De droge variant heeft nog altijd een restsuiker van zo’n 20 gr/l (de Dolce 50%).

Ook een zoete wijn, maar dan zonder bubbels, is de Occhio Di Gallo, een ‘vin cotto’ wijn die we de eerste avond ook proefden. Dat was een 2003, nu de 2011. Blijft een fijne wijn. Rozijntjes, zoet maar voldoende zuren om niet log te worden.

Voor de stille wijnen zorgt Podere Sabbioni, een winery die ook duurzaamheid hoog in het vaandel heeft staan. Biologisch gecertificeerde wijnen van verdicchio, maceratino, en een Piceno DOC van 85% montepulciano en 15% sangiovese.

We worden weer verwend met heerlijke hapjes, voordat we naar de laatste stop van de dag rijden: Azienda Agricola Mancini.

Blind tasting Mancini pasta

Bij Mancini Pastificio Agricolo krijgen we allereerst een rondleiding. Fascinerend om te zien hoe deze hoge kwaliteit pasta’s worden gemaakt. Mancini koopt geen meel in, maar maakt het zelf van eigen graanvelden die rondom de fabriek liggen. En dat is geen sinecure: jaarlijks moeten de velden met een ander gewas worden beplant om het beste resultaat te behalen. De pasta’s worden gemaakt van verschillende graansoorten, de vormen waarmee wordt gewerkt zijn van brons en de lange droogtijd vindt plaats onder natuurlijke omstandigheden. Allemaal kostenverhogende factoren, maar dan heb je ook iets!

We krijgen een setje van 4 soorten spaghetti en voelen het verschil. De minste kwaliteit is het meest geel en glad. Daarna proeven we ‘blind’ 3 soorten spaghetti en moeten raden welke van een mega-fabriek is die goedkope pasta’s maakt, welke van een goede fabriek, maar toch van ingekocht meel en welke de ‘home-made’ pasta van Mancini is. Nou… de meeste van ons halen die topkwaliteit er snel uit. Een pasta met body en veel smaak.

Na de proeverij wordt een heerlijk bordje ‘Cacio & Pepe’ Mancini Spaghettoni Quadrati (van de ‘2023 Durum Wheat Harvest’) geserveerd. En, verrassing… daar is weer de charmante Letizia Cossignani met een magnum van haar 2018 Spumante. Bij het dessert wordt een glaasje Nena e Vincè van Fattoria Nannì, de winery in Jesi waar we eerder waren, geschonken. Het is een blend van zure kersen en druiven, samen gefermenteerd. Het resultaat is een zoete, frisse dessertwijn.

Oudere vintages Rosso Conero 

En dan is het alweer tijd om afscheid te nemen van deze verrassend bijzondere wijnregio, de Marken. Maar voordat we naar huis vliegen brengen we nog een bezoek aan Azienda Agricola Malacari in Offagna. In deze prachtige historische villa worden we opgewacht door Alessandro Starrabba Malacari en vier andere wijnmakers die ons de recente jaargangen van hun Rosso Conero wijnen laten proeven én dezelfde wijnen uit 2015.

Rosso Conero DOC

De wijnen met de appellatie Rosso Conero DOC (sinds 1967) vind je in de omgeving van Ancona, de hoofdstad van de regio Marken. De productie is beperkt en rondom de Monte Conero, de enige heuvel aan de Adriatische kust tussen Triëst en Gargano. Zo’n 350 ha wijngaarden vallen onder deze DOC, voornamelijk (80%) met een zuid-west expositie.  De druiven groeien onder unieke klimatologische omstandigheden met een uitstekende expositie op de zon, een zeebries en een rotsachtige bodem die voornamelijk bestaat uit kalkrijke klei. De wijnen hebben over het algemeen veel kleur, body en een behoorlijk tannine niveau. De blend bestaat voor miniaal 85% uit montepulciano en maximaal 15% sangiovese. De meeste producenten kiezen voor 100% montepulciano.

Conero Riserva DOCG

Montepulciano is de belangrijkste druivensoort die in het kleine gebied rond Monte Conero wordt verbouwd. De Riserva-versie is gemaakt om het potentieel van deze variëteit te laten zien. Daarom zijn de meeste van deze wijnen gemaakt van 100% Montepulciano. De druiven voor de Riserva worden geselecteerd uit de percelen die volgens de wijnmakers op de beste locatie liggen. De druiven worden later geplukt dan die voor de DOC-wijn. Ze zijn dan zeer rijp en hebben een hoge concentratiessuikers en een hoog gehalte aan tannines. Deze tannines, gecombineerd met de tannines van de kleine eikenhouten vaten (barriques), resulteert in wijnen met karakter die vele jaren kunnen rijpen. Ook hier geldt dat minimaal 85% uit montepulciano moet bestaan met maximaal 15% sangiovese. Rijping 24 maanden.

Volgens de wijnmakers was 2015 een lastig jaar, maar de wijnen presenteren zich fantastisch! We moeten heel snel proeven, want de volgende stop is de luchthaven en ons vliegtuig wacht niet. In staccato proefnotities dus.

1. Cantina Castellani Bolignano Conera Riserva DOCG 2015
   Rood fruit,  later ook donker, sap, spicy, mediterrane kruiden, zachte tannines.
2. Cantina Lanari Fabbio 2015
   Robijnrood, sappig, rood fruit, zachte tannines.
3. La Calcinara Folle 2015
   Zelfde wijn als de jongere vintage, maar nieuw etiket. Diep paarsrood. Pepertje/iets groens, drop. Sappig, spicy, roze peperbes. Rood fruit, maar zilt op voorgrond. Minder eiken gebruikt dan nieuwere wijn.
4. Moroder Dorico 2015
   Meer eiken. 1/3 nieuw 1/3 tweedejaars 1/3 derdejaars. Donker fruit, sap, ronde tannines, vol.
5. Conti Malacari Grigano 2015
   Aged in tonneau. 6 maanden geleden pas gebotteld! 4-5000 flessen. Minerale neus, ijzer, sappig, mooi hout. Spicy en lange finish. Fris. Mooie wijn!

Een waardige afsluiter van een geweldige ‘roadtrip’ door de Marken wijnregio!

De presentatie met alle plattegronden en meer info over de wijnen in de Marken, inclusief de appellaties die ik niet in dit verslag noem kun je hier vinden.

Een lijst van de deelnemende wineries met hun websites en email adressen kun je hier downloaden.

Heel veel dank aan Michèle Shah en Francesco Maritni (LINFA) voor hun enthousiaste en vakkundige begeleiding!