In januari vond in Rotterdam het eerste Austrian Wine Forum plaats. Een hele dag lang werden de deelnemers ondergedompeld in de top van de Oostenrijkse wijnwereld. Oostenrijkse wijnen van topproducenten als Hirtzberger, Satller en Domäne Wachau kwamen aan bod tijdens boeiende masterclasses. Plaats van handeling: het Rotterdamse Restaurant Fitzgerald*. ‘Walking lunch en 6-gangen diner inbegrepen’.
‘Grote namen en Grootse wijnen’
Dit educatieve evenement rondom wijnland Oostenrijk wordt georganiseerd door de Nederlandse Master of Wine Frank Smulders, die eerder het Spanish Wine Forum organiseerde bij restaurant Zarzo in Eindhoven. Vandaag vinden er drie masterclasses plaats waarin veel prachtige wijnen van de desbetreffende wijngebieden worden geproefd.
Wijnbouwkaart Oostenrijk, © ÖWM / ÖWM Austrianwine.com
Wachau
Namens Vinea Wachau, een organisatie met meer dan 200 aangesloten wijnhuizen in de Oostenrijkse wijnregio Wachau, nemen Roman Horvath MW, directeur van Domäne Wachau, en Franz Hirtzberger jr van Weingut Franz Hirtzberger ons met hun wijnen en verhalen mee naar dit deel van Oostenrijk.
Het belang van de Donau
De wijngaarden in de Wachau bevinden zich langs de oevers van de rivier de Donau. Van west naar oost begint de wijnregio bij Schwallenbach en Spitz en eindigt hemelsbreed zo’n 15 kilometer verder bij Mautern. Het wijngebied kent veel verschillen in ‘terroir’. Niet alleen door de verschillen in hoogte (van zo’n 200 m-400 m), maar ook door de invloed van de Donau, die door het landschap meandert. Het water tempert de hitte in de zomer en door de wind over het water is er weinig kans op vorst. Waar de rivier weinig belemmeringen ondervindt is de stroming van het water snel. Dit zorgt voor koelte en frisse wijnen.
De wijngaarden (Rieds) in de Wachau © ÖWM / ÖWM
Er zijn in de Wachau totaal 124 individuele wijngaarden, of ‘Rieds’ zoals ze in Oostenrijk heten. In de totaal 1350 ha aan oppervlakte van wijngaarden vind je niet minder dan 600 druivenkwekers wat de gemiddelde wijngaard slechts iets meer dan 2 ha maakt. Er zijn 120 Heurigen te vinden. In het gebied draait het om wijn en toerisme.
Wachau, de bodem
De bodem in de Wachau is zeer divers. De basis is het harde, vaste ‘bedrock’ met veel andere grondsoorten waarvan löss en gneiss het meest te vinden zijn. De steile wijngaarden worden aangelegd als ‘dry stone wall’ terrassen. Dit voorkomt erosie en maakt het werken in de wijngaarden iets minder moeilijk. Deze ‘muren’ van steen worden in de zomer heel heet (wel 50-60C) maar van binnen blijven ze koel. De warmte die ze overdag opslaan geven ze in de nacht af in de wijngaard. Regenwater kan door de ruimtes tussen stenen goed bij de druivenstokken terecht komen. ‘Dry stone walling’ is opgenomen in de lijst van cultureel erfgoed van Unesco.
Druivenrassen in de Wachau
Het meest staan grüner veltliner (57%) en riesling (17%) aangeplant, gevolgd door andere druivenrassen waaronder neuburger (3 %). Top wijnbedrijven maken soms in verhouding meer Rieslingwijnen dan Grüner Veltliners. Grüner veltliner is een werkpaard. Hij is vroeg rijp en doet het, met wat hulp, op elke bodem goed. Riesling is een ‘quality driven grape variety’ en heeft meer noten op de zang. Riesling heeft een droge grond nodig, om rot te voorkomen, en moet dus aangeplant worden in de hogere wijngaarden. Grüner veltliner heeft juist vocht nodig, dus is blij in de lagere wijngaarden. In de jaren 60 had de druif een slechte reputatie, maar dat is nu anders. Er wordt meer kwaliteit gemaakt en… een Grüner Veltliner is een handige begeleider van de maaltijd want hij voegt zich naar gerechten.
In de Wachau is het te koud voor rode wijn. Pinot noir zou, mits op de juiste locatie aangeplant, nog wel de meeste kans hebben.
Steinfeder, Federspiel en Smaragd
In de Wachau introduceerde men de kwalificaties Steinfeder, Federspiel en Smaragd. In verschillende plukrondes door de wijngaarden worden de druiven geplukt. Vroege pluk: Steinfder (alc max 11,5%), daarna Federspiel (alc 11,5-13,5%) en als laatste de Smaragd (alc max 12,5%). Smaragd wordt voornamelijk gemaakt van de beste druiven uit de beste wijngaarden. Het alcoholverschil is belangrijk, maar meer nog de stijl. Waar Federspiel elegant en ‘frèle’ is, heeft een wijn met Smaragd op het etiket meer body en structuur.
Sustainability
In de Wachau zijn slecht 3-4 wijnbedrijven met een biologische keuring. Er wordt wel veel gedaan onder de noemer ‘sustainability’. Zo worden voornamelijk Oostenrijkse inwoners het gehele jaar aan het werk gehouden in de wijngaarden. Er wordt geen bulkwijn geproduceerd in de Wachau; er is geen in- en uitvoer van druiven. Er zijn veel familiebedrijven. Als er geen opvolgers zijn worden de bedrijven overgenomen door buren: men wil geen buitenlandse investeerders. Door het vele werk in de steile wijngaarden komen investeringen pas na jaren terug.
De proeverij van wijnen uit de Wachau
De titel van de presentatie over de Wachau luidt: ‘The Curs of the Wachau and their ageing potential”. We proeven dan ook, naast jonge wijnen, ook een paar verrassend mooie oudere.
GV Federspiel 2018-2017-2010
De eerste flight bestaat uit drie Federspiel Grüner Veltliners van verschillende ‘rieds’ rond Dürnstein van de jaargangen 2018, 2017 en 2010. De jonge Veltliners zijn licht bloemig, fris en hebben een prikkeltje en een pepertje. De gerijpte heeft een rijke neus en mond met wit fruit. Bewijs dat ook een Federspiel goed kan ouderen.
1 )Bioweingut Schmidl, GV Federspiel 2018, Ried Oberhauser
2) Weingut Wolfgang Bäuerl, GV Federspiel 2017, Ried Kreutles
3) Weingut Georg Frischengruber, GV Federspiel 2010, Ried Steiger
GV Smaragd 2017-2015-2012
Dan volgt een flight van vier Grüner Veltliners Smaragd uit Rossatz en Mautern. Een uit 2012, een uit 2015 en twee uit 2017. De jongste wijnen hebben ook weer dat beetje ‘spritzige’, maar hebben meer body dan de wijnen uit de vorige flight. Wit fruit, steenfruit, bloemig, pepertje en fris. De 2015 heeft eveneens het bloemige, maar is iets ronder, terwijl de 2012 daarnaast een duidelijk bittertje heeft bijna romig te noemen is.
4) Weingut Josef Fischer, GV Smaragd 2017, Ried Kreuzberg
5) Weingut Sigl, GV Smaragd 2012, Ried Frauenweingärten
6) Weingut Eder, GV Smaragd 2017, Ries Süssenberg
7) Weingut Huttler-Silberbichlhof, GV Smaragd 2015, Ried Süssenberg
GV Smaragd 2016-2012-2017-1997
Bij flight drie proeven we weer Grüner Veltliner Smaragd, maar dan drie keer uit Dürnstein en Weissenkirchen uit de jaren 2016, 2012, 2017 en… 1997! De 2016 heeft veel fruit: zoete perzik, tropisch fruit, ananas en een tikje rijpe groene paprika. De 2012 is rond, met gele appel en wit fruit en ook hier ananas en een klein ‘spritzje’. Ook in 2017 de gele appel en hij is lekker sappig. Van de laatste wijn in deze flight word ik blij. 1997 was een topjaar in de Wachau en dat merk je aan deze wijn. Hij is heel helder, nog geen verkleuring te zien ondanks de leeftijd. Schoon, rijp wit fruit, sappig, levendig. Mooie wijn!
8) Weingut FX Picher, GV Smaragd 2016, Ried Kellerberg
9) Weingut Schwarz, GV Smaragd 2012, Ried Sätzen
10) Weingut Schmelz, GV Smaragd 2017, Ried Pichl Point
11) Weingut Mazza, GV Smaragd 1997, Ried Weitenberg
GV Smaragd 2018-2007
De 2018 heeft in de neus en mond veel rijp fruit en een pepertje. Hij is een tikje stroef, nog erg jong. De 2007 is in de neus, net als de 1997-er van de vorige flight, heel schoon, zuiver. Een rijke wijn met rijp tropisch fruit, ananas en een fijn pepertje. Heel mooi!
12) Weigut Johann Donabaum, GV Smaragd 2018, Ried Point
13) Weingut Hirtzberger, GV Smaragd 2007, Ried Axpoint
Riesling Smaragd 2017-2015-2006
De vier Rieslings komen van Spitz en Dürnstein. De 2017 is licht bloemig in de neus met in de mond frisse appel en een zilte mineraliteit. Waar de eerste 2015 sappig is en een tikje petrol begint te vertonen is de tweede nog erg gesloten en aan de harde kant. De 2006 daarentegen is een plaatje. Rijk maar elegant, schoon, rijp fruit (perzik, abrikoos), sappig. Daar word ik blij van!
14) Weingut Piewald, Riesling Smaragd 2017, Ried Biern
15) Weingut FJ Gritsch, Riesling Smaragd 2015, Ried 1000-Eimerberg
16) Weingut Alzinger, Riesling Smaragd 2015, Ried Loibenberg
17) Weingut Knoll, Riesling Smaragd 2006, Ried Schütt
Riesling Smaragd 2017-2016-1999
Ook de 2017 die we in deze laatste flight proeven is, ondanks zijn jeugd, een rijke wijn. Veel smaak en een lange afdronk. Fris, appel, sappig en rijp fruit. Heel mooie. De 2016 is ook sappig, met geel fruit, maar kan beter nog wat ouderen. Fijne, schone afdronk. De Riesling uit 1999 is geler dan de oude Grüner Veltliners die we eerder proefden. Gele appel, abrikoos, rond, vol en niet het ‘petrol’ wat je vaak in gerijpte Rieslings aantreft.
18) Weingut Jamek, Riesling Smaragd 2017, Ried Klaus
19) Weingut Jäger, Riesling Smaragd 2016, Ried Achleiten
20) Domäne Wachau, Riesling Smaragd 1999, Ried Achleiten
Tip: er is een leuke en leerzame app over de Wachau met veel informatie: mywachau
Burgenland
Burgenland wordt vertegenwoordigd door Stefan Wellanschitz jr (Weingut Wellanschitz) en Gernot Heinrich (Weingut Heinrich). Weingut Heinrich is, samen met Fred Loimer, Alois Gölles, Willi Sattler en Fritz Wieninger lid van het door hen opgerichte ‘Premium Estates Austria’ waarmee zij samen als ambassadeurs voor Oostenrijkse wijnen de wereld over reizen.
Weingut Wellanschitz
Stefan is de 6e generatie wijnmakers van Weingut Wellanschitz, dat zich bevindt t in het uiterste oosten van Burgenland, tegen de grens met Hongarije. Tot 1921 viel dit gebied onder de vlag van Hongarije. De bodem is gevarieerdm en bestaat vooral uit leisteen, graniet en kalksteen. De meeste witte wijnen van Burgenland hebben een ‘Hongaarse stijl’, licht bloemig. In Mittenburgenland wordt voornamelijk rode wijn gemaakt, maar Wellanschitz produceert 70% wit. Sinds 2015 maakt Stefan ook zijn eigen wijnen: ‘een winery binnen een winery’.
We proeven eerst twee van die wijnen.
1) Kolfok Querschnitt 2017 is een blend van 70% grüner veltliner, 20% chardonnay en 10% muscat. ‘Querschnitt Weiss’: een blend van diverse druivenrassen van diverse bodemsoorten. De wijn is ‘old style’ gemaakt en met minimale interventie: handgeplukte druiven, niet ontsteeld, in Oostenrijkse eiken vaten gefermenteerd en daarin gelaten voor de ‘settling’, ongefilterd en geen sulfiet toegevoegd.
2) Kolfok Welschriesling ‘Nolens Volens’ 2017 komt van een schist bodem. Door de zogenaamde ‘double vine planting’ moeten de druivenstokken flink met elkaar concurreren wat resulteert in druiven met veel concentratie. Een groene oogst is dan ook niet nodig in deze wijngaard.
Allebei RUIGE wijnen!
3) Drie keer Blaufränkisch 2016
Dan proeven we drie rode wijnen van blaufränkisch uit 2016, een echt ‘Blaufränkischjaar’, volgens de wijnmaker. Het was niet al te warm en dat is perfect want Blaufränkisch heeft acidity nodig, meer dan alcohol. Overigens was 2017 een lastig jaar: 40% van de oogst ging verloren door vorst, maar de kwaliteit van de wijnen is heel goed. De eerste twee wijnen zijn van het ‘moederbedrijf’, Wellanschitz Neckermarkt. De derde is een wijn van Stefan zelf: Güterweg Neckenmarkter Ried Bodigraben. De manier waarop ze gemaakt zijn is hetzelfde: fermentatie in grote open houten vaten van 1000 liter op een temperatuur van 27-28C gedurende ongeveer 1 maand, remontage en op het eind pigeage met de hand. Na het persen (50% whole bunch) rijpten ze deels op barrels (500-600 l), deels in grote vaten (6000 l) minimaal 6-12 maanden. De druiven voor de wijnen komen echter van verschillende bodems. De eerste van een kalksteen bodem, de tweede van schist en de derde van graniet. De wijngaard van de eerste wijn bevindt zich in een warm microklimaat, de tweede op een altijd zonnige heuvel met de naam Sonnensteig en de laatste is een eigen single vineyard wijn van Stefan. 70% van die wijngaard ligt op het zuiden en 30% op het noorden. Met name dat laatste geeft de aciditeit aan de wijn.
Wijn één is sappig en heeft veel bosfruit, is kruidig en heeft een tikje stroeve tannines. De tweede wijn lijkt er veel op, maar heeft iet meer rood fruit en een tikje reductie. Wijn nummer drie is het meest rond en ‘wollig’ van het stel.
Walking lunch & Goedwinmakers
Dan is het tijd voor de ‘walking lunch’. De keuken van restaurant Fitzgerald zorgt voor heerlijke gerechtjes en de wijnen zijn van Goedwinemakers, een bedrijf dat Frank Smulders adviseert. Het in Südsteiermark gevestigde bedrijf is een initiatief van de Nederlander Ton Goedmakers en de Oostenrijker Uli Kaltenböck. Geproefd kunnen worden een Sauvinon Blanc, een Gelber Muscateller, een Weissburgunder en een rosé van zweigelt en pinot noir. Fijne wijnen, maar door het ‘walken’ tijdens de lunch én de heerlijke gerechtjes van Fitzgerald zijn proefnotities erbij ingeschoten. www.goedwinemakers.at
Steiermark
Vanuit de Steirische Terroir & Klassik Weingüter komt de jonge wijnmaker Andreas Satller over. Samen met zijn broer, vader en een groot deel van de familie maakt hij topwijnen in het Oostenrijkse wijngebied Südsteiermark.
Südsteiermark en Vulkanland
Steiermark ligt in het uiterste zuid-oosten van Oostenrijk, ten zuiden van de stad Graz, en is onderverdeeld in Südsteiermark in het westen en Vulkanland Steiermark in het oosten. Beide gebieden hebben ongeveer dezelfde klimatologische omstandigheden waarbij van belang zijn de Mediterrane warmte uit het zuiden maar vooral de koelte van de Alpen. Er valt veel regen, ook in de zomer: 1000 liter per m2 per jaar. Geen gemakkelijke taak om daar je druiven mooi rijp te krijgen. De diversiteit in bodemsoorten is groot, zelfs per wijngaard. Miljoenen jaren geleden was dit gebied een oceaan. Zand, gravel, kalksteen, mergel en vulkanisch basalt, je vindt het hier allemaal. Over de klimaatveranderingen maakt men zich hier geen zorgen: vroeger kon men vaak pas in november oogsten, dus zijn de druiven eerder rijp.
STK
Twaalf wijnmakerijen hebben zich verenigd in de Steirische Terroir & Klassik Weingüter, kort genoemd STK. Om deel te nemen moeten de wijnmaker en zijn wijnbedrijf aan strenge eisen voldoen. Er is een kwalificatie in het leven geroepen die wordt verduidelijkt in een piramide met onderaan de Regionswein, daarboven de Gebietswein gevolgd door de Ortswein en Riedenwein. Daarboven komt de Erste STK Ried en helemaal aan de top de Grosse STK Ried. https://stk-wein.at/
In Steiermark wordt vooral witte wijn gemaakt, met name Sauvignon Blanc. En dat al sinds 200 jaar!
Steiermark, de geproefde wijnen
We proeven eerst drie Sauvignon Blancs uit verschillende micro-klimaatjes in Steiermark
1) Wohlmuth Ried Steinriegl 2018
Deze wijn komt van de Erste Lage Steinriegl een steile wijngaard met bodem van leisteen. Met een hoogte van 600 meter het koudste gebied van de drie. De wijn heeft duidelijk Sauvignon Blanc in de neus, tropisch fruit en een gronderige mineraliteit.
2) Lackner Tinnacher Ried Steinbach 2018
Het tegenovergestelde van de eerste wijn: Ried Steinbach ligt op een warmere heuvel, met veel zand in de bodem. Floraal, niet veel mineraliteit, wit fruit, sappig, pepertje.
3) Sabathi Ried Poharing
Erste Lage, Ried Poharing ligt op 400 m, en zit qua microklimaat tussen de eerste en tweede wijn in met een bodem van kalksteen. In neus en mond voorjaar, schoon, bloemetjes.
Dan komen in een rap tempo de volgende wijnen voorbij.
4) Maitz, Ried Schusterberg 2017
Sappig, pepertje, afdronk groen, granny, flinke zuren.
5) Neumeister Ried Klausen 2018, Vulkanland
Neus iets caramel, mond rond, sappig, kruidig, afdronk lang! Mooi!
6) Frauwallner Ried Stradener Rosenberg 2017, Vulkanland
Neus tropisch, mond sappig, kruidig, vol, afdronk kruidig, fijn bittertje. Super!
Drie keer Grand Cru
7) Winkler-Hermaden Kapfensteiner Ried Kirchleiten “G STK”
Schoon, rond, sappig, pepertje, tropisch fruit
8) Hannes Sabathi Ried Kranachberg
Vuursteen, flinty, veel smaak, kruidig
9) Temen Ried Zieregg 2017
Reductie, moet rijpen
Drie keer Chardonnay
10) Gross Ried Nussberg-Pretschnigg 2015
Niet veel neus, sappig, elegant
11) Polz Obegg Chardonnay 2017
Duidelijk eiken, rond, rode appel, grapefruit bittertje
12) Sattlerhof Ried Pfarrweingarten Morillon 2017
Sjieke wijn, hout duidelijk aanwezig. Mooi!
Deze laatste drie zijn duidelijk ‘bewaarwijnen’
Masterclass Weingut Heinrich
De laatste masterclass deze middag wordt gegeven door Gernot Heinrich.
In 2006 is Weingut Heinrich overgestapt op biodynamische wijnbouw en inmiddels heeft het bedrijf het Demeter keurmerk: ‘Living soil = living wine’. Enige jaren geleden is Gernot begonnen met het wijnmaken in amforen. Dat waren er 5, nu zijn dat er niet minder dan 120! Ter bescherming, en om er beter mee te kunnen werken, is er om de amforen een houten constructie gemaakt. Roestvrijstaal wordt nog wel gebruikt, maar dan vooral voor het blenden van de wijnen. En bij is begonnen aan een nieuw project: ‘skin-fermented whites’. “As a red wine maker I know the skins”.
We gaan proeven.
1) Leithaberg DAC Chardonnay 2014
Sappig, kruidig, mineralig (flinty)
2) Leithaberg DAC Weissburgunder 2015
Fris, elegant, rond
3) Weisze Freyheit 2017
97% weissburgunder, 3% muscat ottonel. Boers en toch elegant. Sappig, kruidig, muscat komt later om de hoek piepen
4) Muscat Freyheit 2017
Tikje troebel, elegante neus van muscat, sappig
5) Graue Freyheit 2017
40% pinot gris, aangevuld met sauvignon blanc en chardonnay. Tikje troebel, oranje, droog, niet heel aromatisch, tikje tannines
6) Roter Traminer Freyheit 2017
Donkergeel, heel troebel, druivig
7) Pinot Freyheit 2017
Fris rood fruit, tikje volatile, pepertje, iets drogende tannines (whole bunch pressing)
8) St. Laurent Rosen 2017
Rood en donker fruit, soepel, ronde tannines, sappig
9) St. Laurent 2015
Sappig, vol, rond, caramel, ‘easy drinking’. (2015 warmer jaar dan 2017)
10) Pannobile 2017
55 zweigelt, 45% blaufränkisch. Veel neus, donker bosfruit, kruidig, sappig, pepertje
11) Leithaberg DAC Blaufränkisch 2016
Juicy, beetje reductie (216 was heel koel)
12) Leithaberg DAC Blaufränkisch 2017
Meer structuur dan de 2016
13) Edelgraben Blaufränkisch Leiterberg DAC 2014
Een koel jaar, donker van kleur (veel ijzer en postassum hier in de bodem)
14) Edelgraben Blaufränkisch Leiterberg DAC 2016
Aan de stugge kant, moet rijpen
15) Edelgraben Blaufränkisch Leiterberg DAC 2015
Warm jaar. Rijper, meer alcohol, bijna een zoetje
16) Alter Berg Blaufränkisch 2012
Rood fruit, sappig, alcohol, nootmuskaat, drop
17) Alter Berg Blaufränkisch 2013
Minder sappig, tannines iets drogend
18) Alter Blaufränkisch Leiterberg DAC 2015
Veel neus, wollig, rond, sappig
Na deze masterclasses, en de proeverijen van in totaal 55 (!) wijnen, is het tijd voor een feestelijk (en verfrissend) aperitief: een glas Bründlmayer Brut en een voortreffelijk diner.
Het was een mooie, leerzame dag!
Het Austrian Wine Forum was georganiseerd door Frank Smulders MW bij restaurant Fitzgerald
Meer over Oostenrijkse wijnen op Anne-Wies.NL: kijk hier even rond
Kijk ook eens op Austrianwine.com voor actuele data en veel meer info over Oostenrijkse wijnen.
🍇🍷🍴Geen enkel culinair nieuwtje missen? Schrijf je dan hier in ✏️ voor onze wekelijkse nieuwsbrief!
Geef een reactie